فوبیا (ترس بیش از حد) و نکاتی که باید درباره این اختلال بدانید.

حتما تا به حال با افرادی روبرو شده‌اید که ادعا دارند از ارتفاع می‌ترسند، هرگز سوار هواپیما نمی‌شوند یا با دیدن حیوانات لرزش و هراس عجیبی به آنها دست می‌دهد. حتی ممکن است خودتان هم عضوی از همین دسته افراد باشید. این هراس‌های شدید و اغلب بی‌معنی که در مدت زمان طولانی زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند فوبیا نام دارند و در سرتاسر دنیا افراد زیادی را درگیر خود می‌کنند. پس اگر به انواع فوبیا مبتلا هستید و دوست دارید روش‌های درمان آن را بشناسید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید. همچنین اگر نیاز به مشاوره با روان‌درمانگر دارید، می‌توانید از سایت دکترتو برای دریافت نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره آنلاین و تلفنی اقدام کنید.

فوبیا به چه معناست؟

فوبیا یا ترس شدید یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که با ترس بیش‌ازحد و غیر منطقی از عاملی که خطر خاصی ندارد مشخص می‌شود. اگر فردی به این اختلال دچار شود، ترس بسیار شدیدی از یک شئ یا موقعیت خاصی را تجربه می‌کند. در واقع فوبیا با هراس‌های معمولی متفاوت است زیرا اضطراب و پریشانی زیادی به وجود می‌آورد و ممکن است باعث اختلالاتی در زندگی فرد در خانه، محل کار یا مدرسه شود.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

انواع فوبیا کدامند؟

از آنجایی‌که تعداد اشیا و موقعیت‌های مختلف و استرس‌زا در زندگی بی‌شمار هستند، فوبیاهای گوناگونی هم می‌تواند به‌وجود بیایند. بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ایالات متحده (dsm5)، فوبیاهای خاص در ۵ گروه اصلی قرار می‌گیرند:

• ترس‌های مربوط به حیوانات (عنکبوت، سگ، حشرات)
• ترس‌های مربوط به محیط‌ طبیعی (ارتفاع، رعد و برق، تاریکی)
• ترس‌های مربوط به خون، جراحت، آسیب یا مشکلات پزشکی (تزریق، شکستگی استخوان، افتادن)
• ترس‌های مربوط به موقعیت‌های خاص (پرواز، سوار آسانسور شدن، رانندگی)
• سایر موارد (خفگی، صدای بلند، غرق شدن)

به غیر از انواع رایج اختلال فوبی، انواع دیگری نیز وجود دارند که به‌طرز باورنکردنی خاص هستند. حتی برخی به‌حدی می‌رسد که تعداد افراد انگشت‌شماری را در یک زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد:

• آلکتروفوبیا: ترس از مرغ
• اونوماتوفوبیا:  ترس از نام یا کلمات خاص
• پوگونوفوبیا: ترس از ریش
• نفوفوبیا: ترس از ابر
• کریوفوبیا: ترس از یخ و سرما
• ترنس فوبیا: ترس از افراد با جنسیت نامطابق یا تراجنس
• ترایپوفوبیا: ترس از الگوهای نامنظم و شکل‌های خوشه‌ای اجسام که با سوراخ و حفر‌ه‌های ریز همراه می‌شود. در واقع این هراس را به نام فوبیای سوراخ های ریز کنار هم نیز معرفی می‌کنند.
• کومپونوفوبیا: ترس از بافت دکمه‌های خاص یا فوبیا دکمه (یکی از عجیب‌ترین انواع فوبیا به شمار می‌رود)
• فوبیا از بیهوشی
• فوبیای ازدواج
• فوبیا زایمان
• فوبیا آمپول
• فوبیا مرگ

نام‌گذاری انواع فوبیا معمولا با ترکیب یک پیشوند یونانی یا لاتین انجام می‌شود که فوبیا را با پسوند -phobia توصیف می‌کند. به عنوان مثال ترس از آب، ترکیبی از دو واژه هیدرو به معنای آب و فوبیا است. با توجه به دسته‌بندی کلی که گفته شد، به معرفی تعدادی از انواع فوبیا می‌پردازیم:

آگورافوبیا یا ترس از مکان‌ های باز (Agoraphobia)

این ترس شدید مربوط به مکان یا موقعیت‌هایی می‌شود که فرد نمی‌تواند از آن فرار کند. افراد مبتلا معمولا واهمه دارند که در انبوه جمعیت قرار بگیرند یا در خارج از خانه به دام بیفتند. به همین دلیل از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند و در خانه می‌مانند.

بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا می‌ترسند در مکانی که نمی‌توان از آن فرار کرد، دچار حمله پنیک شوند. حتی افرادی که به مشکلات مزمن پزشکی و سلامتی دچار هستند، می‌ترسند در مکان‌های عمومی یا جایی که دسترسی به فوریت‌های پزشکی وجود ندارد، قرار بگیرند.

فوبیای اجتماعی (Social phobia)

اختلال فوبیای اجتماعی که به عنوان اختلال اضطراب اجتماعی نیز یاد می‌شود، نوعی نگرانی شدید در موقعیت‌های اجتماعی است که ممکن است باعث انزوای فردی شود. فوبیای اجتماعی می‌تواند به اندازه‌ای حاد و شدید باشد که ساده‌ترین تعاملات اجتماعی مانند سفارش غذا در رستوران یا پاسخ تلفن به پنیک و وحشت ختم شود.

افراد مبتلا به سوشیال فوبیا برای اجتناب از موقعیت‌های عمومی معمولا به تنهایی از خانه خارج می‌شوند و در مکان‌های شلوغ حضور پیدا نمی‌کنند.

گلوسوفوبیا یا ترس از سخنرانی (Glossophobia)

این حالت به عنوان اضطراب در عملکرد یا ترس از صحبت در مقابل افراد شناخته می‌شود. افراد مبتلا به فوبیا از سخنرانی در جمع، حتی زمانی‌که به این فکر می‌کنند در حضور گروهی از افراد قرار گرفته‌اند، علائم جسمی شدیدی پیدا می‌کنند. 

آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع (Acrophobia)

افراد مبتلا به آکروفوبیا معمولا از کوه، پل یا طبقات بالای ساختمان‌ها می‌ترسند و از آنها پرهیز می‌کنند. با قرار گرفتن در این موقعیت‌ها، علائمی از جمله سرگیجه، عرق کردن و احساس بیهوشی گریبان‌گیر فرد می‌شود.

کلاستروفوبیا یا ترس از محیط‌ های بسته (Claustrophobia)

بیماری کلاستروفوبیا در حالات شدید و مزمن ممکن است فرد را از سوار شدن به خودرو یا آسانسور بازدارد و به عامل ناتوان‌کننده‌ای برای او تبدیل می‌شود. می‌توان گفت فوبیای تراکم هم به محیط‌های بسته و هم به محیط‌های شلوغ ربط پیدا می‌کند.

آویاتوفوبیا یا ترس از پرواز (Aviophobia)

فوبیای پرواز زمانی رخ می‌دهد که فرد قرار باشد سوار هواپیما یا حتی وسایل دیگری مانند هلی‌کوپتر شود. معمولا تجربه اتفاقات بد برای خود او یا اطرافیان از علل بروز فوبیا به شمار می‌رود.

دنتوفوبیا یا ترس از دندانپزشکی (Dentophobia)

این هراس به محیط مطب، دندانپزشک یا حتی اقدامات درمانی مربوط می‌‌شود و معمولا پس از تجربه ناخوشایند در مطب دندانپزشکی به وجود می‌آید. اگر این ترس مانع از دریافت مراقبت و درمان‌های پزشکی دهان و دندان شود، برای سلامت بدن مضر خواهد بود.

هموفوبیا یا ترس از خون (Hemophobia)

این ترس بیش از حد با خون و جراحت در ارتباط است. فرد مبتلا ممکن است هنگام تماس با خون خود یا خون شخص دیگر بیهوش شود. این اتفاق می‌تواند زمان انجام آزمایش خون، واکسن زدن یا تزریق آمپول مشکل ایجاد کند.

زوفوبیا یا ترس از حیوانات (Zoophobia)

ترس از حیوانات به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که از میان آنها می‌توان به آراکنوفوبیا یا ترس از عنکبوت (Arachnophobia)، سینوفوبیا یا ترس از سگ (Cynophobia) و اوفیدیوفوبیا یا ترس از مار (Ophidiophobia) اشاره کرد.

نیکتوفوبیا یا ترس از تاریکی (Nyctophobia)

بسیاری از افراد در دوران کودکی یک ترس ساده از شب و تاریکی را تجربه می‌کنند. اگر این هراس از دوره نوجوانی عبور کند، به نوعی مریضی فوبیا تبدیل می‌شود. در این حالت، کودکان و بزرگسالان مبتلا به نیکتوفوبیا ممکن است از تنها بودن در تاریکی ترس بیش از حد داشته باشند.

از کجا بفهمیم فوبیا داریم؟

برای تشخیص دقیق همین الان نوبت بگیرید.

متخصص روانشناسی

علائم فوبیا کدام است؟

شایع‌ترین علائم فوبیا، حمله پانیک است که می‌تواند زندگی را مختل کند و باعث ناتوانی فرد شود. حملات پنیک ممکن است به اندازه‌ای ناراحت‌کننده باشد که فرد برای جلوگیری از آن در آینده، هرگز کاری که در زمان حمله پانیک به آن مشغول بوده است را تکرار نکند. سایر علائم فوبیا عبارت است از:

• افزایش ضربان یا تپش قلب
• تنگی نفس
• مشکل تکلم یا ناتوانی در صحبت کردن
• خشکی دهان
• ناراحتی معده و گوارش
• حالت تهوع
• فشار خون بالا
• لرزش بدن
• درد یا گرفتگی قفسه سینه
• احساس خفگی
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• تعریق زیاد
• احساس مرگ قریب الوقوع

دلایل به وجود آمدن فوبیا (علت فوبیا چیست؟)

عوامل ژنتیکی و محیطی مختلفی در ابتلا به فوبیا یا اختلال ترس بیش‌ازحد نقش دارند. افرادی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطرابی باشد یا اتفاقات ناراحت‌کننده مانند غرق‌شدگی و حضور در فضاهای محصور را تجربه کردند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فوبیا قرار می‌گیرند. سایر علل ابتلا به فوبیا عبارت است از:

• افرادی که تحت درمان‌های پزشکی یا مشکلات سلامتی هستند
• افرادی که دچار آسیب‌ها و ضربه‌های مغزی شده‌اند
• مصرف مخدر
• قرار گرفتن در ارتفاعات زیاد
• تجربه گازگرفتگی توسط حیوانات و نیش حشرات
• ابتلا به سایر اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب
• سن و جنسیت
• وضعیت اقتصادی اجتماعی

درمان فوبیا چیست؟

درمان فوبیا شامل تکنیک‌های روان‌درمانی، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو است. اگر به دنبال یافتن درمان قطعی برای هراس خود هستید، باید با روان‌شناس یا متخصص بهداشت روانی ملاقات کنید. رویکرد رفتار درمانی یاCBT  یکی از متداول‌ترین روش‌های روان‌درمانگران برای فوبیا است. این روش که به نام مواجهه‌درمانی نیز مشهور است، با قرار گرفتن فرد در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل‌شده انجام می‌گیرد.

مواجهه درمانی برای فوبیا

روش مواجهه‌درمانی (زیر مجموعه رفتار درمانی) می‌تواند افراد مبتلا به فوبیا را تحت تأثیر قرار داده و اضطراب آنها را کاهش دهد. این درمان روی شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای غلط و ناکارآمد و واکنش‌های منفی به موقعیت ترس متمرکز است. تکنیک‌های جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده می‌کند تا افراد را با خیال راحت در معرض منابع ترس‌های خود قرار گیرند.

در طول این روش درمانی، فرد راهکارهایی را همراه با یک روانشناس پیش می‌برد تا یاد بگیرد چگونه حساسیت خود را نسبت به شئ یا موقعیتی که از آن می‌ترسد، از بین ببرد. در واقع این نوع درمان کمک می‌کند افکار و احساسات فرد مبتلا به شئ یا موقعیت، تغییر کند و بیاموزد چگونه می‌تواند واکنش‌های خود را کنترل کند.

همین الان بهترین دکتر  برای درمان فوبیا را پیدا کن.

دکتر فوبیا

دارو برای فوبیا

انواع داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب می‌توانند به کاهش علائم و آرام کردن واکنش‌های احساسی و جسمی در مقابل ترس کمک کنند. در طی روند مواجهه‌درمانی پزشک و درمان‌گر با تجویز داروهای کاهنده اضطراب، به پیش‌برد بهتر مواجهه‌درمانی کمک می‌کند.

البته این داروها درمان قطعی فوبیا به شمار نمی‌روند، اما می‌توانند روند درمان را برای فرد را بهتر کنند. داروهایی که در کاهش احساسات ناخوشایند اضطراب، ترس و پنیک موثر هستند، در دسته مسدودکننده‌های بتا و بنزودیازپین‌ها قرار دارند. معمولا ترکیبی از مصرف دارو و روش‌های روان‌درمان حرفه‌ای بهترین نتیجه را به ثمر می‌رسانند و می‌توانند به عنوان درمان قطعی فوبیا پیشنهاد شوند.

درمان خانگی فوبیا

بهترین روش درمان فوبیا روان‌درمانی است اما با آموزش تکنیک‌های آرامش‌بخش و تمرین برخی از حرکات یوگا می‌توان از شدت حملات اختلال فوبی کم کرد. سایر روش‌های درمان فوبیا در خانه عبارت است از:

• تنفس عمیق
• فعالیت بدنی و ورزش
• پرت کردن حواس در زمان حمله هراسی
• کمک گرفتن از دوستان یا خانواده

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

فوبیا نوعی اختلال روحی است که طی آن فرد با توجه به تجربه‌های شخصی، موقعیت‌های مختلف زندگی، ژنتیک، سن و حتی جنسیت به منبعی از ترس که می‌تواند یک جسم و شئ یا موقعیت خاصی باشد، حساس می‌شود. خوشبختانه با روش‌های درمانی مختلف که شامل دارودرمانی و تکنیک‌های روان‌درمانی است، می‌توان هراس‌های بیهوده در زندگی فرد مبتلا به فوبیا را کم کرد.

اگر به فوبیا مبتلا هستید و دنبال راهکار درمانی قطعی می‌گردید، بهتر است از متخصص روانشناسی یا فوق تخصص روانپزشکی نوبت بگیرید. در دکترتو می‌توانید با بهترین روانشناس و روانپزشک در شهر خود آشنا شوید و برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!