اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) جزء گروهی از بیماری های اختلالات شخصیتی به نام “خوشه آ” است که شامل شیوه های عجیب و غریب و غیر عادی از تفکر می باشد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید از پارانویا یا بد گمانی، بی اعتمادی ناگهانی و سوء ظن به دیگران، حتی زمانی که هیچ دلیلی برای مشکوک شدن وجود دارد، رنج می برند. این اختلال معمولا در اوایل بزرگسالی شروع می شود و به نظر می رسد در مردان نسبت به زنان بیش تر رایج است.

تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

اگر چه آزمایشی برای تشخیص اختلالات شخصیتی وجود ندارد، در صورت بروز علائم فیزیکی و جسمانی، پس از بررسی سابقه ی پزشکی و روان پزشکی و معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است از تست های تشخیصی مختلف برای تشخیص بیماری های جسمی که می توانند علت علائم باشند، استفاده کند. اگر پزشک دلیلی برای علایم فیزیکی و جسمانی پیدا نکند، ممکن است فرد را به روان پزشک یا روان شناس یا متخصص مراقبت های بهداشتی که به طور خاص برای تشخیص و درمان بیماری های روانی آموزش دیده اند، ارجاع دهد. روان پزشکان و روان شناسان از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی طراحی شده برای تشخیص اختلال شخصیت در افراد استفاده می کنند.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

سوالاتی که افراد پارانوئید میپرسند چیست؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید اغلب سؤالاتی می‌پرسند که نشان‌دهنده سوءظن، بی‌اعتمادی و نگرانی نسبت به نیت دیگران است. این سؤالات معمولاً بر محور ترس از توطئه، خیانت، کنترل یا فریبکاری شکل می‌گیرند. برخی از پرسش‌های رایج که ممکن است این افراد مطرح کنند عبارت‌اند از:

• چرا به من نگاه می‌کنی؟ قصد خاصی داری؟
• چرا این حرف را زدی؟ منظورت این بود که من را مسخره کنی؟
• از کجا معلوم که حقیقت را به من می‌گویی؟
• چرا همیشه احساس می‌کنم دیگران پشت سرم حرف می‌زنند؟
• آیا کسی سعی دارد من را فریب دهد؟
• چرا هیچ‌کس واقعاً طرف من نیست؟
• چرا باید به حرف تو اعتماد کنم؟
• آیا ممکن است تلفن یا کامپیوترم تحت نظر باشد؟
• چرا همیشه احساس می‌کنم که مردم علیه من هستند؟
• از کجا بدانم که تو واقعاً با من صادقی؟
• چرا همه سعی می‌کنند من را کنترل کنند؟
• آیا ممکن است دوستانم یا همکارانم علیه من توطئه کنند؟

این سؤالات معمولاً با حس بی‌اعتمادی و بدگمانی عمیق همراه هستند و افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید تمایل دارند پاسخ‌های دیگران را نیز با شک و تردید تفسیر کنند.

علائم اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید همیشه در حالت تدافعی هستند و معتقدند که دیگران به طور مداوم سعی در تحقیر آن ها، آسیب رساندن یا تهدید آن ها دارند. این باورها که به طور کلی بی اساس هستند و عادات سرزنش و بی اعتمادی نسبت به دیگران، ممکن است در توانایی فرد در تشکیل روابط نزدیک، تداخل ایجاد کند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید دارای علائم زیر هستند:

• شک به تعهد، وفاداری و یا قابل اعتماد بودن دیگران. آن ها باور دارند دیگران قصد سوء استفاده و یا فریب دادنشان را دارند.
• تمایلی به اعتماد به دیگران و یا فاش کردن اطلاعات شخصی خود را ندارند، به دلیل ترس از این که چنین اطلاعاتی علیه آن ها استفاده خواهد شد.
• بی گذشت و بی رحم هستند و کینه به دل می گیرند.
• فوق العاده حساس و غیرقابل انتقاد هستند.
• از صحبت ها و اظهارات بی گناه و بدون قصد یا نگاه های ناگهانی دیگران، معانی پنهان برداشت می کنند.
• احساس می کنند دیگران قصد حمله به شخصیت آن ها را دارند درحالی که این موضوع برای دیگران آشکار نیست.
• به طور کلی این افراد با خشم واکنش خود را بروز می دهند و به سرعت اقدام به تلافی می کنند.
• سوء ظن های مکرر و بدون دلیل و احساس بدبینی به همسر یا دوستان خود.
• معمولا در روابط خود با دیگران سرد و دوری جو هستند و حسادت می ورزند و کنترل کننده هستند.
• باور دارند که در مشکلات یا درگیری ها هیچ نقشی ندارند و معتقدند همیشه حق با آن ها است.
• در آرامش بخشی و ریلکس کردن مشکل دارند.
• مختصم، متکبر و استدلالی هستند.

علائم ظاهری افراد پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) معمولاً دارای ظاهر و رفتار محتاطانه و مشکوک هستند. برخی از ویژگی‌های ظاهری این افراد شامل:

• چهره‌ای جدی، خشک و اغلب اخمو که نشان‌دهنده عدم تمایل به برقراری تعاملات اجتماعی است.
• نگاه نافذ و مراقب که دائماً در حال بررسی محیط و افراد اطرافشان است.
• حرکات محتاطانه و کنترل‌شده، به‌گونه‌ای که گویا همیشه در حالت آماده‌باش قرار دارند.
• پرهیز از تماس چشمی طولانی یا برعکس، نگاه خیره و ارزیابانه برای کشف تهدیدهای احتمالی.
• تنش عضلانی و استرس ظاهری که ناشی از نگرانی مداوم درباره نیت‌های دیگران است.
• حالت تدافعی در صحبت و واکنش‌ها، به‌طوری که نسبت به انتقاد یا اظهارنظرهای بی‌ضرر نیز حساسیت بالایی دارند.

این افراد به دلیل نگرش بی‌اعتماد و سوءظن مداوم، ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی احساس ناآرامی کنند و تعاملاتشان با دیگران تحت تأثیر رفتارهای تدافعی و محتاطانه قرار گیرد.

همه از دست شکاک‌ بودنت شاکی هستند؟

هر کسی که شکاکه، پارانویید هست؟ برای تشخیص اختلال پارانوئید به روانشناس مراجعه کن.

دکتر روانشناس خوب

عوارض اختلال شخصیت پارانوئید

تفکر و رفتارهای مرتبط با اختلال شخصیت پارانوئید می تواند در توانایی های فرد در حفظ روابط و عملکرد اجتماعی و شرایط کاری وی، اختلال ایجاد کند. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید درگیر جنگ های قانونی و شکایت از افراد یا شرکت هایی هستند که تصور می کنند بر علیه آن ها هستند.

دلایل اختلال شخصیت پارانوئید

علت دقیق اختلال شخصیت پارانوئید شناخته شده نیست، اما به احتمال زیاد علت آن شامل ترکیبی از عوامل زیستی (ژنتیکی) و روانی است. این واقعیت که اختلال شخصیت پارانوئید در افرادی که بستگان نزدیک مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، شایع تر است نشان می دهد که ارتباط ژنتیکی بین این دو اختلال وجود دارد. تجارب دوران اولیه ی کودکی از جمله ضربه های فیزیکی یا عاطفی، نیز در ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید نقش دارند.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

اگرچه ممکن است پیشگیری از اختلال شخصیت پارانوئید میسر نباشد، اما گاهی اوقات درمان فرد مستعد ابتلا به این بیماری، می تواند در مقابله با علائم و مشکلات این بیماری به وی کمک کند. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند اغلب به دنبال درمان خود نیستند زیرا خودشان را به عنوان مشکل نمی بینند.

برای درمان اختلالات شخصیت پارانوئید، روان درمانی، درمان انتخابی برای اختلالات شخصیت پارانوئید است. درمان اختلالات شخصیت پارانوئید بر افزایش مهارت های کلی مقابله ای، بهبود تعامل اجتماعی، بهبود ارتباطات و افزایش عزت نفس تمرکز می کنند. از آن جا که اعتماد یک عامل مهم در روان درمانی است و افراد مبتلا به اختلالات شخصیت پارانوئید نسبت به دیگران بی اعتماد هستند، لذا درمان افراد مبتلا به اختلالات شخصیت پارانوئید، چالش برانگیز خواهد بود. در نتیجه بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات شخصیت پارانوئید برنامه ی درمان خود را دنبال نمی کنند.

داروها عموما در درمان اختلالات شخصیت پارانوئید نقشی ندارند. با این حال اگر علائم فرد شدید باشد یا اگر از مشکل روان شناختی دیگری مانند اضطراب یا افسردگی نیز رنج می برد، داروهایی مانند داروهای ضد اضطراب، داروهای ضد افسردگی یا ضد سایکوز ممکن است توسط روانپزشک تجویز شوند.

آیا در خانواده فرد بسیار شکاکی دارید؟ برای تشخیص و درمان به روانشناس مراجعه کنید.

دکتر رفتار درمانی

مشکلات همراه و همبودی‌ های اختلال شخصیت پارانوئید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) اغلب با مشکلات روانی و اجتماعی دیگری نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این همبودی‌ها می‌توانند شدت علائم را افزایش داده و درمان را پیچیده‌تر کنند. در ادامه به برخی از این مشکلات مرتبط اشاره می‌کنیم:

اختلالات روان‌پریشی (Psychotic Disorders)

افراد با شخصیت پارانوئید در برخی موارد ممکن است دچار افکار و باورهای هذیانی شوند که با واقعیت همخوانی ندارند. این وضعیت می‌تواند به بروز اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی منجر شود، جایی که فرد ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهد و توهمات یا هذیان‌های شدید را تجربه می‌کند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal Personality Disorder)

این اختلال شباهت‌هایی با پارانویا دارد، اما در افراد اسکیزوتایپال تفکرات جادویی، عقاید عجیب و رفتارهای غیرمعمول بیشتری دیده می‌شود. آنها معمولاً دچار اضطراب اجتماعی شدید هستند و به سختی می‌توانند روابط صمیمانه برقرار کنند. این افراد ممکن است مانند شخصیت پارانوئید، بی‌اعتمادی شدیدی داشته باشند اما میزان انزوای آنها بیشتر است.

اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder)

اختلال شخصیت اسکیزوئید نیز از برخی جهات با پارانویا همپوشانی دارد، اما افراد مبتلا به این اختلال، برخلاف افراد پارانوئید، تمایل شدیدی به انزوا دارند و علاقه‌ای به تعاملات اجتماعی نشان نمی‌دهند. درحالی‌که شخصیت پارانوئید از روی بی‌اعتمادی از دیگران فاصله می‌گیرد، افراد اسکیزوئید به دلیل بی‌علاقگی به روابط انسانی، از دیگران دوری می‌کنند.

افسردگی و اضطراب (Depression and Anxiety)

بی‌اعتمادی مداوم، احساس تهدید و گوش‌به‌زنگ بودن دائمی می‌تواند فرد مبتلا به شخصیت پارانوئید را در معرض اضطراب مزمن و افسردگی قرار دهد. احساس تنهایی و انزوای اجتماعی نیز می‌تواند علائم افسردگی را تشدید کند و کیفیت زندگی این افراد را تحت‌تأثیر قرار دهد.

مشکلات در روابط اجتماعی (Social Relationship Difficulties)

یکی از بارزترین مشکلات افراد مبتلا به شخصیت پارانوئید، دشواری در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی است. این افراد دائماً نگران نیت‌های دیگران هستند و حتی رفتارهای معمولی را تهدیدآمیز تلقی می‌کنند. این بی‌اعتمادی مزمن باعث می‌شود که ارتباطات بین فردی آنها پر از سوءتفاهم و درگیری باشد، که در نهایت منجر به انزوای اجتماعی می‌شود.

تفاوت پارانویا و پارانوئید

پارانویا و پارانوئید دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند:

• پارانویا (Paranoia) یک حالت روانی است که در آن فرد دچار افکار سوءظن‌آمیز، بدگمانی شدید و احساس آزار و توطئه از سوی دیگران می‌شود. این وضعیت می‌تواند به‌عنوان یک علامت در اختلالات مختلف روان‌پزشکی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا زوال عقل دیده شود و لزوماً به یک اختلال شخصیت خاص محدود نیست.
• پارانوئید (Paranoid) بیشتر به یک ویژگی شخصیتی یا یک اختلال روانی خاص اشاره دارد. اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یکی از انواع اختلالات شخصیت است که با بی‌اعتمادی مزمن، سوءظن غیرمنطقی و تفسیر خصمانه رفتار دیگران همراه است. برخلاف پارانویا که ممکن است گذرا باشد، پارانوئید بودن یک الگوی پایدار شخصیتی است.

پیش آگهی اختلال شخصیت پارانوئید

چشم انداز و پیش آگهی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید متفاوت است. اختلال شخصیت پارانوئید یک اختلال مزمن است به این معنی که در طول زندگی فرد با وی همراه است. اگر چه برخی از افراد با وجود اختلال شخصیت پارانوئید می توانند عملکرد نسبتا خوبی داشته باشند و ازدواج کنند و شاغل باشند، اما برخی دیگر به طور کامل توسط این اختلال عملکردشان کاهش می یابد. از آنجا که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به درمان مقاومت نشان می دهند، پیش آگهی اغلب ضعیف است.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روابط فردی و کیفیت زندگی بگذارد. افراد مبتلا معمولاً دچار سوءظن مداوم و بی‌اعتمادی به دیگران هستند که می‌تواند باعث انزوای اجتماعی و مشکلات ارتباطی شود. تشخیص و درمان این اختلال نیاز به مداخله تخصصی دارد، و روش‌هایی مانند روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌تواند به مدیریت بهتر علائم کمک کند.

اگر احساس می‌کنید که شما یا یکی از نزدیکانتان با علائم این اختلال روبه‌رو هستید، ممکن است به اختلال شخصیت پارانوئید مبتلا باشید. همین حالا از سایت دکترتو نوبت مشاوره با متخصص روانپزشک بگیرید و برای درمان اقدام کنید!