فهرست مطالب
پای پرانتزی در کودکان اصطلاح عامیانهای است که به پاچنبری در کودکان گفته میشود. این بیماری یک ناهنجاری مادرزادی است که از بدو تولد در نوزاد وجود دارد و در آن، پا به سمت داخل و پایین متمایل میشود. علت اصلی این وضعیت کوتاه بودن تاندونها است. این کوتاهی باعث میشود پا از حالت طبیعی خارج و بهطور غیرعادی خم شود. بیشتر نوزادانی که به این عارضه مبتلا هستند، مشکل پزشکی دیگری ندارند.
پای پرانتزی در کودکان چیست؟
پاهای پرانتزی معمولاً در سال اول زندگی کودک بهعنوان بخشی طبیعی از روند رشد دیده میشود و اغلب بدون علت خاصی ایجاد میگردد. برخی نوزادان با پاهای پرانتزی متولد میشوند؛ این وضعیت ناشی از محدود بودن فضای رحم در دوران بارداری بوده که منجر به خمیدگی خفیف استخوانهای پا در زمان رشد جنین میشود. در مواردی که این عارضه ناشی از پاچنبری باشد، علت آن کوتاه و سفت بودن تاندونهای ساق و پا است؛ که باعث میشود پا به سمت داخل بچرخد. در هر نیمی از جمعیت نوزادان مبتلا به پاچنبری، هر دو پا درگیر این مشکل هستند.
شکل پای پرانتزی در کودکان
در صورت ابتلای کودک به پای پرانتزی، زانوها هنگام ایستادن و نزدیک بودن مچ پاها به هم از یکدیگر فاصله دارند. این حالت باعث میشود پاها به شکل کمان یا پرانتز دیده شوند؛ به همین دلیل به آن پای پرانتزی گفته میشود. این شکل از انحراف زانو در بسیاری از نوزادان و کودکان نوپا طبیعی است؛ بهویژه در ۱۸ ماه اول زندگی. دلیل آن هم معمولاً موقعیت جنین در رحم مادر و فشارهایی است که در دوران بارداری به پاها وارد میشود.
علائم پای پرانتزی در کودکان
علامت اصلی پاهای پرانتزی، ظاهر پاهای کودک است. زانوهای کودک مبتلا به پای پرانتزی وقتی که با پاها و مچ پاهایشان کنار هم ایستادهاند، به هم نمیرسند. پرانتزی بودن پا بیشتر در هنگام راه رفتن آشکار است. گاهی اوقات کودکان ممکن است با انگشتان پای خود به سمت داخل (انگشتان کبوتری یا پنجههای رو به داخل) راه بروند.
علت پای پرانتزی در کودکان
از آنجایی که این یک نقص مادرزادی است، ژنتیک نقش عمدهای در ابتلا به آن دارد البته نباید عوامل رشدی و ثانویه را در این میان نادیده گرفت. برخی از علل پای پرانتزی در کودکان عبارتند از:
- جنسیت: احتمال ابتلا به پاچنبری در مردان بیشتر از زنان است.
- سن: در زنان باردار بالای ۴۰ سال، احتمال به دنیا آمدن نوزاد مبتلا به پاچنبری بیشتر است.
- بیماریهای مادرزادی: ناهنجاریهای مادرزادی در اسکلت یا ستون فقرات مانند اسپینا بیفیدا نیز میتواند کودک شما را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دهد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یا استنشاق دود در دوران بارداری خطر ابتلا به پاچنبری را در کودک به میزان قابل توجهی افزایش میدهد.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا فرزندان دیگر آنها پاچنبری داشته باشند، کودک نیز مستعد ابتلا به آن است.
- مایع آمنیوتیک ناکافی در دوران بارداری: کمبود مایع آمنیوتیک که کودک را در رحم احاطه کرده است، خطر ابتلا به پاچنبری را نیز افزایش میدهد.
نحوه تشخیص پای پرانتزی در کودکان
تشخیص پای پرانتزی در کودکان معمولاً با معاینه فیزیکی آغاز میشود. پزشک زاویه پاها را هنگام ایستادن بررسی میکند، به خصوص وقتی مچ پاها به هم چسبیدهاند و زانوها از هم فاصله دارند. اگر کودک بالای دو سال باشد و انحراف وجود داشته باشد پزشک تصویربرداریهایی مانند رادیوگرافی (X-ray) را برای بررسی ساختار استخوانها و اندازهگیری زاویه انحراف تجویز میکند. همچنین، برای بررسی احتمال ابتلا به بیماریهای زمینهای مانند بیماری بلانت یا راشیتیسم، آزمایش خون یا ویتامین D تحویز میگردد. دقت داشته باشید که تشخیص زودهنگام در جلوگیری از پیشرفت بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد.
درمان پای پرانتزی در کودکان
درمان پای پرانتزی کودکان بستگی به سن، شدت انحراف و علت زمینهای دارد. در صورتی که پای پرانتزی در کودکان به علت پاچنبری نباشد، در بیشتر نوزادان و کودکان زیر ۲ سال، این وضعیت فیزیولوژیک و طبیعی بوده و بدون درمان خاص بهمرور اصلاح میشود. در این دوره فقط بررسی مداوم رشد پا و معاینه دورهای توسط پزشک کافی است. اما اگر انحراف شدید باشد یا تا بعد از ۳ سالگی ادامه پیدا کند، درمانهایی مثل استفاده از بریس یا ارتز توصیه خواهد شد. در مواردی که بیماری بلانت یا راشیتیسم تشخیص داده شود هم درمان اختصاصی مانند مصرف مکملهای ویتامینی، اصلاح تغذیه یا حتی جراحی در نظر گرفته میشود. هدف از درمان، اصلاح فرم پا و جلوگیری از آسیبهای حرکتی در آینده است.
متن انگلیسی:
mayoclinic
If a child has clubfoot that is not treated, the child may walk on the side or top of the foot. This can cause a limp, skin sores or calluses, and problems wearing shoes.
ترجمه متن:
اگر کودکی پاچنبری داشته باشد که درمان نشود، ممکن است روی یک طرف یا روی پا راه برود. این میتواند باعث لنگیدن، زخمهای پوستی یا پینه و مشکل در پوشیدن کفش شود.
۱. درمان پای پرانتزی در کودکان با جراحی
اگر پای پرانتزی کودکان شدید باشد و از طریق کشش قابل اصلاح نباشد، جراحی تحویز میگردد. جراحی به تراز کردن قسمتهای مختلف پا مانند استخوانها، مفاصل، عضلات، تاندونها و رباطها و اصلاح موقعیت آنها کمک میکند.
۲. درمان پای پرانتزی کودکان در طب سنتی
در طب سنتی برخی رویکردهای حمایتی برای تقویت استخوانها و بهبود وضعیت پاها وجود دارد، اما این روشها نباید جایگزین درمانهای علمی و پزشکی شوند. مصرف انواع روغن مانند سیاهدانه، زیتون یا بادام تلخ همراه با ماساژ ملایم در طب سنتی توصیه شده است؛ این روش جریان خون در عضلات پا را بهبود بخشیده و انعطافپذیری را افزایش میدهد.
درمانهای تغذیهای نیز بخش مهمی از رویکرد طب سنتی است. مصرف غذاهای گرممزاج، سرشار از کلسیم طبیعی (مثل کنجد، بادام و انجیر خشک) و منابع طبیعی ویتامین D، به عنوان مکمل در کنار درمان اصلی پیشنهاد میشود. با این حال، مشورت با پزشک متخصص ارتوپد پیش از استفاده از هر نوع درمان جایگزین ضروری است.
۳. کفش مخصوص پای پرانتزی کودکان
کفشهای طبی برای کودکان مبتلا به پای پرانتزی طراحی میشوند تا فشار وارده بر مفاصل زانو و مچ پا را کاهش دهند. این کفشها همچنین تراز طبیعی پاها را هم هنگام راه رفتن حفظ میکنند. کفش مخصوص پای پرانتزی کودکان معمولاً دارای ساق بلند، کف سفت، قوس مناسب و کفی قابل تنظیم است تا اصلاح تدریجی زاویه پاها را ممکن کنند. استفاده از این کفشها در سنین پایین و همزمان با رشد استخوانها بیشترین تأثیر را دارد. انتخاب کفش باید تحت نظر ارتوپد یا فیزیوتراپیست انجام شود و ممکن است همراه با بریس یا ارتز خاص تجویز گردد. بهکارگیری کفش نامناسب نهتنها کمکی به اصلاح نمیکند، بلکه منجر به آسیب بیشتر هم میشود.
۴. بریس برای پای پرانتزی کودکان
بریس یکی از مؤثرترین ابزارهای غیرجراحی برای درمان پای پرانتزی در کودکان بهویژه در سنین بین ۲ تا ۵ سالگی است. بریسها معمولاً به صورت سفارشی ساخته میشوند و وظیفه آنها هدایت تدریجی رشد استخوان ساق پا و اصلاح زاویه زانو است. مدت زمان استفاده از بریس بستگی به شدت انحراف و سن کودک دارد. کودک ممکن است چندین ساعت در روز یا حتی در شب هنگام خواب از بریس استفاده کند. استفاده منظم از بریس (بهویژه در مراحل اولیه رشد) سبب عدم نیاز به جراحی در آینده میشود.
۵. حرکات اصلاحی پای پرانتزی کودکان (ورزش برای پای پرانتزی کودکان)
تمرینات اصلاحی و حرکات کششی نقش مهمی در تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود تعادل عضلانی دارند. این تمرینات باید توسط فیزیوتراپیست آموزش داده شوند و با توجه به سن و توانایی کودک برنامهریزی شوند. تمریناتی مانند اسکوات اصلاحی، پل باسن و تمرین راه رفتن روی خط مستقیم از جمله حرکات مؤثر برا درمان بیمار مبتلا به پای جنبری هستند. هدف از این حرکات، بهبود عملکرد حرکتی کودک، افزایش ثبات زانوها و کاهش فشار روی مفاصل است. اجرای مداوم تمرینات تحت نظر متخصص و همراه با کفش یا بریس طبی میتواند تأثیر درمان را دوچندان کند. انجام بازیهای فیزیکی مناسب هم بهطور غیرمستقیم در روند اصلاح مؤثر خواهد بود.
متن انگلیسی:
stlouischildrens
Three weeks after the final cast is removed, the child is fitted into a brace (foot abduction orthosis) designed to prevent the clubfoot deformity from recurring. This brace will be worn continuously for the first three months, followed by night and naptime wear for up to four years.
ترجمه متن:
سه هفته پس از باز شدن گچ، کودک از بریس که برای جلوگیری از عود بدشکلی پاچنبری طراحی شده است، استفاده خواهد کرد. این بریس در سه ماه اول به طور مداوم پوشیده میشود و پس از آن تا چهار سال، شبها و هنگام خواب هم استفاده میگردد.
عوارض پای پرانتزی در کودکان
پای پرانتزی در کودکان، چنانچه درمان نشده یا دیر درمان شود، میتواند منجر به مشکلات مختلفی در رشد و عملکرد پاها و زانوها شود. این بدشکلی ممکن است باعث عدم تعادل در توزیع وزن بدن، فشار غیرطبیعی روی مفاصل زانو و مچ پا، و در نتیجه درد یا سایش زودرس مفاصل شود. همچنین ممکن است باعث اختلال در راه رفتن و افزایش احتمال افتادن شود. در موارد شدید، پای پرانتزی میتواند بر کیفیت زندگی کودک تأثیر منفی گذاشته و نیاز به درمانهای پیچیدهتر را افزایش دهد. اگر پای پرانتزی درمان نشود، ممکن است منجر به عوارض مختلفی شود. از جمله این عوارض میتوان موارد زیر را نام برد:
- آرتروز: کودک شما ممکن است به آرتروز (التهاب مفاصل و عضلات) مبتلا شود.
- اعتماد به نفس پایین: کودک شما ممکن است به دلیل ظاهر غیرمعمول پای خود اعتماد به نفس پایین و تصویر ذهنی ضعیفی از خود داشته باشد.
- سختی در حرکت: پایی که تحت تأثیر قرار گرفته است ممکن است کمی انعطافپذیری کمتری داشته باشد.
- تغییر طول پا: بیماری پای پرانتزی باعث کوتاهی پاها میشود.
- اندازه ساق پا: عضلات ساق پا در سمت آسیبدیده پا ممکن است همیشه در مقایسه با سمت دیگر کوچکتر باشند.
- تغییر سایز کفش: پای آسیبدیده میتواند تا ۱.۵ سایز در مقایسه با پای سالم کوچکتر باشد.
پیشگیری از ابتلا به پای پرانتزی در کودکان
با رعایت نکات سادهای در تغذیه، مراقبت و پایش رشد کودک، میتوان از بروز یا تشدید این وضعیت پیشگیری کرد. البته بیشترین راه پیشگیری برای ابتلای کودک به پاچنبری، ترک سیگار و مراقبت دوران بارداری مادر است. اما راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از تشدید پای پرانتزی در کودکان را در جدول زیر مشاهده میکنید.
روش پیشگیری | شرح |
---|---|
تأمین ویتامین D و کلسیم کافی | تغذیه مناسب از بدو تولد (شیر مادر، مکملهای تجویز شده) برای رشد صحیح استخوانها ضروری است. |
قرار گرفتن در معرض نور آفتاب | روزانه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرار گرفتن پوست کودک در معرض نور خورشید به جذب ویتامین D کمک میکند. |
مراقبت از سلامت پا و زانو | از نشستن طولانی در وضعیتهایی مانند چهارزانو یا W شکل جلوگیری شود. |
انتخاب کفش مناسب | کفش طبی یا استاندارد با پاشنه مناسب برای کودکان در حال رشد اهمیت دارد. |
معاینات منظم رشد توسط پزشک | ارزیابی دورهای زانو و پا توسط متخصص اطفال یا ارتوپد برای تشخیص زودهنگام هرگونه انحراف مهم است. |
اجتناب از فشارهای زودهنگام روی پا | از ایستادن یا راه رفتن اجباری نوزاد پیش از آمادگی عضلانی-اسکلتی خودداری شود. |
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
پاچنبری یک بیماری مادرزادی بوده که در آن پا یا پاهای کودک به سمت داخل میچرخد. این بیماری به طور معمول به خودی خود از بین نمیرود. با درمان زودهنگام، کودکان نتایج خوبی را تجربه میکنند. از آنجایی که تقریباً از هر ۱۰۰۰ نوزاد، یک نفر با پاچنبری متولد میشود، این بیماری یکی از شایعترین ناهنجاریهای مادرزادی پا به شمار میرود. اگر درباره پای پرانتزی در کودکان سوال با دغدغه دیگری دارید از یک پزشک متخصص مشاوره بگیرید. پزشک با بررسی کودک شما بهترین راهکار درمانی را درباره پای پرانتزی کودک ارائه خواهد داد.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!