هفته ۲۳ بارداری برای مادر و جنین چگونه است؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

هفتهٔ ۲۳ بارداری نقطه‌ای است که هم جنین و هم بدن شما شتاب رشد را تجربه می‌کنند: لگدها واضح‌تر می‌شوند، ریه‌ها تولید سورفکتانت را آغاز می‌کنند، لانگو روی پوست جنین پررنگ‌تر دیده می‌شود و ظاهر او هرچه بیشتر شبیه نوزاد می‌شود. در مقابل، برای شما ممکن است نفخ و سوزش معده، گرفتگی پا، کمردرد خفیف، گرگرفتگی و براکستون‌هیکس‌های نامنظم پررنگ‌تر شوند. شناخت الگوی معمول حرکات جنین، تغذیهٔ متعادل با وعده‌های کوچک، آب کافی و تحرک ملایم کلید مدیریت علائم است. در این مقاله از وبلاگ دکترتو دانستنی‌های مهم هفته ۲۳ بارداری آشنا می‌شوید.

هفته ۲۳ بارداری باید منتظر چه چیزهایی باشید؟

در هفته بیست و سوم بارداری فعالیت جنین بیشتر می‌شود و با سرعت بالاتری رشد می‌کند. بر اساس تقویم هفته های بارداری از این هفته تا یک ماه دیگر اندازه جنین حدودا دوبرابر می‌شود. هورمون‌های بارداری بیشتر ترشح شده و علائم جدیدی در بدن شما ظاهر می‌شود. شما اکنون در ماه ششم بارداری هستید و تنها ۳ ماه تا زایمان باقی مانده است. به دلیل فعالیت بیشتر جنین می‌توانید لگد زدن او را احساس کنید. در هفته‌های قبل احساس حرکت جنین بیشتر شبیه به ایجاد حباب در شکم بود، اما از این هفته لگد و مشت‌ زدن جنین راحت‌تر تشخیص داده می‌شود.

از نظر تکوینی، جنین در ۲۳ هفتگی با سرعت وزن می‌گیرد و به‌طور میانگین نزدیک نیم کیلوگرم وزن دارد. در همین بازه، کرک نرم سطح بدن (لانگو) پررنگ‌تر می‌شود و ریه‌ها سورفکتانت می‌سازند تا پس از تولد بتوانند باز بمانند؛ این‌ها تغییراتی هستند که گاهی در سونوگرافی هم دیده می‌شوند. در مجموع، هفته ۲۳ بارداری مرحله‌ای است که ظاهر جنین هرچه بیشتر شبیه نوزاد تازه‌متولد شده می‌شود.

تو هم علائم سقط جنین توی هفته ۲۳ بارداری داری؟

تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.

متخصص زنان زایمان خوب

هفته بیست و سوم بارداری یعنی چند ماهگی؟

منظور از هفته ۲۳ بارداری یعنی ۶ ماهگی. در این سن بارداری شما در اواخر سه‌ماهه دوم هستید و حدود دو‌سوم مسیر را پشت سر گذاشته‌اید. از آن‌جا که ماه بارداری دقیقاً ۴ هفته نیست (میانگین هر ماه ≈۴٫۳ هفته)، محاسبهٔ ماه‌ها تقریبی است، اما اغلب منابع هفته‌های ۲۱ تا ۲۴ را ماه ششم در نظر می‌گیرند. دشکم در هفته ۲۳ بارداری معمولاً برجسته‌تر است، حرکات جنین منظم‌تر حس می‌شود و مراقبت‌های روتین برای پایش رشد و علائم هشدار اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

جنین ۲۳ هفته در چه وضعیتی است؟

جنین در ۲۳ هفتگی حدود ۲۰ سانتی‌متر شده است. اگر بخواهیم قد جنین را از سر تا نوک پا اندازه بگیریم، حدود ۲۸ سانتی‌متر می‌شود. وزن جنین در این هفته به ۵۶۰ گرم می‌رسد. از جمله تغییرات در این هفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عضلات بیشتری در بدن جنین شکل می‌گیرد و قوی‌تر می‌شود. به همین دلیل فعالیت جنین بیشتر شده و حرکات را بهتر احساس می‌کنید.
• مغز جنین در این مرحله بسیار سریع رشد می‌کند.
• چشم‌ها در این هفته تکامل پیدا می‌کند و جنین می‌تواند به نور پاسخ دهد. شاید برایتان جالب باشد که با قرار دادن یک چراغ‌قوه روی شکم می‌توانید حرکت و واکنش جنین را احساس کنید.
• ناخن‌ها در این هفته هم به رشد ادامه می‌دهد و به نوک انگشت می‌رسند.

جنین در هفته بیست و سوم بارداری به اندازه یک کدوحلوایی می‌شود. اندام‌های جنین به‌ تناسب رسیده‌اند. به دلیل فعالیت زیاد می‌توانید حرکات جنین را احساس کنید. پوست جنین در این هفته کمی آویزان است. زیرا پوست سریع‌تر از چربی در حال‌ رشد است. به همین دلیل اندام‌ها و استخوان‌ها از طریق پوست مشخص هستند. با رشد بافت چربی، شفافیت پوست کمتر می‌شود.

در جنین در هفته ۲۳ بارداری، تناسب اندام‌ها بهتر شده، عضلات فعال‌ترند و حرکات کششی، چرخش و لگدزدن‌ها واضح‌تر می‌شود. لایهٔ کرکیِ لانگو روی پوست می‌تواند کمی تیره‌تر شود و ابرو و موی سر بیشتر شکل بگیرند. بسیاری از منابع طول جنین را در این سن حدود ۲۹ سانتی‌متر ذکر می‌کنند و می‌گویند طی چند هفتهٔ آینده مادر حتی موج حرکت را روی شکم می‌بیند.

جنین ۲۳ هفته پسر

از نظر رشد اندام‌های اصلی جنین ۲۳ هفته پسر با جنین دختر مشابه است؛ تفاوت‌ها بیشتر هورمونی و آناتومیک دستگاه ادراری‌ـ‌تناسلی است که در اسکن آنومالی دیده می‌شود. وزن حدود نیم کیلو و طول ۲۷–۳۵ سانتی‌متر است و حرکات مشخص و ضربه‌های قوی‌تر طبیعی‌اند. وجود یا عدم وجود بیضه‌های نزول‌کرده در این سن معیار پاتولوژیک نیست و نزول کامل ممکن است تا اواخر بارداری یا پس از تولد رخ دهد.

جنین ۲۳ هفته دختر

جنین دختر در هفته ۲۳ نیز با الگوی رشدی مشابه (قد نزدیک ۲۹ سانتی‌متر و وزن حدود ۴۵۰–۵۰۰ گرم) پیش می‌رود. رشد پوست و لانگو و نیز تکامل پیوستهٔ ریه‌ها و سامانه عصبی، علت منظم‌تر شدن حرکات است. در اسکن، لب‌ها، بینی، انگشتان و ژست‌ها واضح‌تر دیده می‌شود و گاهی مکیدن شست یا «نفس‌کشیدن تمرینی» قابل مشاهده است، که هر دو یافته‌های فیزیولوژیک در این هفته‌اند.

جنین در هفته ۲۳ در کجای شکم قرار دارد؟

در جنین ۲۳ هفته در شکم مادر معمولاً پوزیشن طولی با تنوع در جهت قرارگیری (سر بالا یا پایین) دیده می‌شود و ثابت نیست. تغییر وضعیت‌های متعدد طی روز طبیعی است. چون رحم تا این سن هنوز به‌اندازهٔ سه‌ماههٔ سوم بزرگ نشده، جنین فضای کافی برای چرخش دارد و به همین دلیل محل لگدها ممکن است در بالا، پهلو یا پایین شکم احساس شود. جدول زیر خلاصه تغییرات و مراقبت‌های مهم هفته ۲۳ بارداری را نشان می‌دهد.

موضوع	توضیحات و اقدامات در هفته ۲۳ بارداری
ویزیت پزشکی	هر ۴ هفته؛ فشارخون، وزن، ادرار، ارتفاع رحم، ضربان جنین.
وزن جنین (kg)	حدود ۰.۴۵–۰.۶.
قد جنین (cm)	حدود ۲۸–۳۰.
حرکات جنین	منظم‌تر؛ کاهش محسوس = تماس فوری.
علائم مادر	سوزش معده، نفخ/یبوست، گرفتگی پا، کمردرد خفیف.
انقباضات	براکستون‌هیکس نامنظم؛ با استراحت/آب کمتر می‌شود.
آزمایش‌ها	روتین؛ GCT/GTT هفته ۲۴–۲۸ را زمان‌بندی کنید.
مکمل‌ها	طبق تجویز: اسیدفولیک، آهن، ویتامین D.
تغذیه	وعده‌های کوچک؛ پروتئین، غلات کامل، میوه/سبزی؛ آب کافی.
اقدامات	پیگیری اسکن آنومالی، شمارش حرکات، تمرین کگل، خواب و پیاده‌روی ملایم.

وزن جنین در هفته ۲۳ بارداری چقدر است؟

میانگین وزن جنین در ۲۳ هفتگی حدود ۱ پوند (تقریباً ۴۵۰–۵۰۰ گرم) گزارش می‌شود و با سرعت در حال افزایش است. اختلاف فردی (به دلیل تفاوت ژنتیک، تغذیه مادر، دیابت بارداری، جفت) طبیعی است و تشخیص دقیق تنها با سونوگرافی و برآورد بیومتری ممکن خواهد بود.

اندازه جنین ۲۳ هفته چقدر است؟

اندازه جنین در ۲۳ هفتگی از سر تا پاشنه حدود ۲۷ تا ۳۰ سانتی‌متر خواهد و به‌اندازهٔ یک انبه درشت توصیف می‌شود. این قد با رشد سریع اندام‌ها همراه است و به‌همین دلیل شکم مادر در هفته ۲۳ بارداری برای بسیاری از خانم‌ها جهشی در برجستگی پیدا می‌کند.

حرکات جنین در هفته ۲۳ بارداری چگونه است؟

در هفته بیست و سوم بارداری حرکات جنین بیشتر می‌شود. با قوی‌ شدن عضلات و استخوان‌ها جنین فعال‌تر می‌شود و بیشتر می‌توانید حرکات را احساس کنید. تا هفته‌های قبل حرکت جنین بیشتر شبیه به ایجاد حباب در شکم بود. اما از این هفته احتمالا لگد و مشت‌ زدن جنین را بهتر حس خواهید کرد.

حرکات جنین در هفته بیست و سوم بارداری برای اغلب مادران شامل لگدهای واضح و حتی الگوی زمانی حرکات است (در عصرها و پس از مصرف میان وعده فعال‌تر است). از این سن، آگاهی از ریتم طبیعی حرکات جنین اهمیت دارد. اگر کاهش محسوسی نسبت به الگوی همیشگی خودتان مشاهده کردید، باید با ماما یا پزشک تماس بگیرید. به‌طور کلی، حرکات منظم و رو به افزایش علامت خوب اکسیژناسیون و حال عمومی جنین است.

حرکات جنین پسر در هفته ۲۳

شدت حرکات جنین در هفته ۲۳ بارداری با حرکات جنین دختر در این هفته تفاوتی ندارد. شدت و دفعات حرکات در این سن بیشتر به خلق‌وخوی جنین، موقعیت جفت و فعالیت مادر وابسته است تا جنسیت. بنابراین تفاوت قطعی بین پسر و دختر وجود ندارد. طبیعی است که برخی روزها ضربه‌ها قوی‌تر یا در نقاط متفاوتی حس شوند. هر کاهش واضح نسبت به الگوی معمول خودتان، خصوصاً اگر با علائم دیگری همراه شد، نیازمند ارزیابی است.

علت کم شدن حرکت جنین در هفته ۲۳ چیست؟

معمولا دلیل اصلی کاهش حرکت جنین خواب بودن جنین، جفت قدامی، مشغول‌بودن مادر یا کم‌آبی بدن است. بااین‌حال، کاهش محسوس حرکات نسبت به الگوی معمول خودتان می‌تواند نشانهٔ مشکل باشد و نیاز به تماس با ماما یا پزشک دارد. گاهی تست NST یا سونوگرافی برای اطمینان از سلام جنین انجام می‌شود. معیار، الگوی خاص جنین شما است و عدد ثابتی برای همه وجود ندارد.

تغییرات بدن مادر در هفته بیست و سوم بارداری چیست؟

با رشد سریع جنین شکم شما هر هفته بزرگ‌تر از قبل می‌شود. سینه‌ها برای شیردهی آماده می‌شوند، به همین دلیل شروع به نشت آغوز می‌کنند. قفسه سینه برای سازگاری با برآمدگی شکم کمی تغییر کرده و ممکن است دچار درد شوید. در این شرایط بیشتر از قبل احساس نفس تنگی می‌کنید. در طول بارداری ممکن است تغییراتی در پوست خود مشاهده کنید. برخی زنان باردار از این هفته لکه‌های قهوه‌ای روی پوست خود می‌بینند. ممکن است خط تیره‌ای از ناف تا ناحیه شرمگاهی مشاهده کنید. تغییرات هورمونی در بارداری باعث بروز این خط تیره می‌شود.

با پیشرفت بارداری مثانه توسط رحم فشرده می‌شود. مثانه محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها است. این وضعیت می‌تواند منجر به عفونت دستگاه ادراری (UTI) شود. خوشبختانه، راه‌هایی برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت ادراری در دوران بارداری وجود دارد. مقدار زیادی آب بنوشید. رنگ ادرار را بررسی کنید. اگر تیره است، مایعات کافی دریافت نمی‌کنید و ممکن است دچار عفونت ادراری شوید.

اندازه شکم در هفته ۲۳ بارداری چقدر است؟

شکم هفته ۲۳ بارداری معمولاً برجسته و بالاتر از ناف است. اندازه ظاهری شکم میان افراد بسیار متفاوت است و به قد، فرم بدن، تونوس عضلات شکمی، تعداد بارداری‌های قبلی و محل قرارگیری جفت وابسته است. معیار اصلی ارزیابی رشد، فاندال هایت و سونوگرافی است، نه ظاهر شکم.

متن انگلیسی:
At 23 weeks pregnant, your back may be aching even more, your mind may be fuzzy (this is your brain … this is your brain on progesterone), and your feet could be growing. The palms of your hands and soles of your feet might be red, and you might be more prone to heat rash and skin tags.
ترجمه فارسی:
در هفتهٔ ۲۳ بارداری ممکن است کمردردتان بیشتر شده باشد، ذهنتان کمی گیج و حواس‌پرت باشد و حتی اندازهٔ پایتان بزرگ‌تر شود. ممکن است کف دست‌ها و کف پاهایتان قرمز شوند و آمادگی بیشتری برای عرق‌سوز شدن و ایجاد زائده‌های پوستی (اسکین‌تگ) داشته باشید.

به نقل از whattoexpect

علائم هفته ۲۳ بارداری چیست؟

در هفته هفته بیست و سوم بارداری، بیشتر مادران حرکت‌های واضح‌تری را احساس می‌کنند و الگوی حرکتی اختصاصی جنین در حال شکل‌گیری است. احتمال تجربه براکستون‌هیکس‌های خفیف، گرفتگی‌های کمر و فشار لگنی وجود دارد و ممکن است روی پوست شکم، خطوط کششی بیشتری ببینید. در این هفته برخی علائم بارداری ادامه پیدا می‌کنند و به دلیل افزایش هورمون‌های بارداری ممکن است علائم جدیدی ظاهر شود. از مهم‌ترین علائم هفته بیست و سوم بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ویار: در طول بارداری ممکن است هوس غذاهای خاصی کنید و گاهی دچار تنفر غذایی شوید.
• گرفتگی عضلات پا: تغییرات هورمونی و افزایش وزن رحم ممکن است به وریدهای پا فشار وارد کند و باعث گرفتگی عضلات شود.
• فراموشی: برخی زنان باردار در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری دچار فراموشی یا گیجی می‌شوند.
• انقباضات رحم: این انقباضات در بارداری شایع بوده و ممکن است با انقباضات زایمان اشتباه گرفته شود.
• درد رباط گرد: تغییرات هورمونی باعث شل‌ شدن ماهیچه‌ها و رباط‌ها می‌شود و رشد رحم به رباط‌های اطراف رحم فشار وارد می‌کند. این عارضه باعث درد در یک یا دو طرف شکم می‌شود.
• گرگرفتگی: تغییرات هورمونی و افزایش وزن باعث می‌شود که بیشتر از قبل احساس گرما کنید. از هر سه زن باردار، حداقل یک نفر دچار این عارضه می‌شود.
• تغییرات بینایی: افزایش مایعات در بدن و تغییرات هورمونی ممکن است باعث مشکلات بینایی در بارداری شود. تاری دید، خشکی چشم و حساسیت به لنز از علائم آن است.

درد زیر شکم در هفته بیست و سوم بارداری

کشیدگی رباط‌های رحم (round ligament pain) می‌تواند درد تیرکشنده زیر شکم یا کشاله ران ایجاد کند و گاهی فشار لگنی و درد واژن هم حس می‌شود. این دردها معمولاً گذراست و با استراحت، تغییر وضعیت آرام، کمربند بارداری و کمپرس گرم ملایم بهتر می‌شود. اما اگر درد شدید و مداوم شد یا با خونریزی، تب یا نشت مایع همراه بود، باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شوید.

علائم سقط جنین در هفته ۲۳ بارداری چیست؟

مشکلات ژنتیکی، وزن بالای مادر، برخی بیماری‌ها و علل دیگر ممکن است باعث سقط جنین در هفته ۲۳ حاملگی شوند. احتمال سقط جنین در این هفته بسیار پایین است. اما باید با علائم آن آشنایی داشت. از مهم‌ترین علائم سقط جنین در هفته بیست و سوم بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی واژینال خفیف تا شدید
• گرفتگی شکم و لگن
• حس‌ نکردن حرکات جنین
• خروج مایع یا بافت از واژن.

اگر علائم دوران بارداری برای شما شدید است و نمی‌توانید فعالیت‌های روزمره را انجام دهید، باید برای مدیریت آنها به پزشک مراجعه کنید. به‌عنوان‌ مثال اگر گرفتگی عضلات پا یا تغییرات بینایی شدید است، حتما به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی انجام شود. همچنین در صورتی‌که علائم مشکوک و خطرناکی مانند خونریزی یا خروج بافت از واژن دارید، باید سریعا پزشک را مطلع کنید.

تو هفته ۲۳ بارداری هنوز سونوگرافی انجام ندادی؟ همین الان از متخصص نوبت بگیر.

دکتر سونوگرافی سلامت جنین

آزمایش های هفته ۲۳ بارداری

در هفته بیست و سوم بارداری شما آزمایشی نخواهید داشت. ویزیت بعدی شما احتمالا در هفته ۲۴ بارداری است. اگر هفته قبل سونوگرافی انجام داده‌اید، احتمالا ماهی یک‌بار نیاز به سونوگرافی مجدد خواهید داشت. زمان آزمایش‌های ژنتیکی به پایان رسیده و ممکن است در هفته‌های بعدی برای آزمایش دیابت بارداری و معاینات کلی آماده شوید.

سونوگرافی جنین ۲۳ هفته

اگر اسکن سونوگرافی آنومالی (۱۸–۲۲ هفتگی) انجام شده باشد، در هفته ۲۳ معمولاً فقط در صورت اندیکاسیون (مثلاً در صورت بروز درد، کاهش حرکات و ریسک خاص) سونوگرافی تکرار می‌شود. در این اسکن می‌توان لانگو، تمرین تنفسی، حرکات اندام‌ها و رشد بیومتریک را مشاهده کرد و موقعیت جفت و مایع آمنیوتیک را سنجید. تولید سورفکتانت ریه در این سن یافتهٔ تکوینی مهمی است.

اگر تا الان جنسیت جنین را نمی‌دانید می‌توانید در این هفته سونوگرافی تشخیص جنسیت هم انجام دهید. البته به‌شرطی که وضعیت قرارگیری جنین، مقدار مایع آمنیوتیک و کیفیت تصویر مناسب باشد.

 باید و نبایدهای هفته ۲۳ بارداری

در هفته ۲۳ بارداری همانند هفته‌های قبل باید نکاتی را برای مراقبت از خود و جنین رعایت کنید. سعی کنید در این هفته موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• رژیم غذایی متعادلی داشته باشید.
• کمی ورزش کنید. پیاده‌روی و یوگا می‌تواند برای شما مفید باشد.
• ویتامین‌های دوران بارداری را مصرف کنید.
• کمی از وقت خود را خارج از منزل بگذرانید. این اقدام روی خلق‌وخوی شما تاثیر مثبت دارد.
• مدت کوتاهی در روز زیر نور آفتاب باشید. نور آفتاب به رشد و تکامل چشم جنین کمک می‌کند. همچنین آفتاب منبع عالی ویتامین D است.
• برای کاهش گرگرفتگی دوش آب سرد بگیرید.
• آب زیاد بنوشید تا هیدراته بمانید.
• برای خنک‌ کردن اتاق از تهویه یا پنکه استفاده کنید.
• لباس‌های راحت و گشاد بپوشید.

یکی از علائم دوران بارداری تغییرات بینایی است. معمولا تغییرات خفیف جای نگرانی ندارد و پس از زایمان برطرف می‌شوند. اما گاهی ممکن است این علامت، نشانه بیماری جدی مانند دیابت بارداری یا فشار خون بالا باشد. به همین دلیل انجام برخی آزمایش‌ها ضروری است. در دوران بارداری نباید لیزیک یا سایر روش‌های اصلاح بینایی را انجام دهید. بهتر است برای معاینات منظم تحت‌ نظر دکتر چشم پزشک برنامه‌ریزی کنید.

در هفته ۲۳ بارداری چه بخوریم؟

رعایت تغذیه بارداری در هفته ۲۳ اهمیت زیادی دارد. مصرف الگوی وعده‌های کوچک و مکرر به کنترل سوزش معده و نفخ کمک می‌کند. بشقاب‌تان را با پروتئین کم‌چرب (مرغ و ماهی)، غلات کامل، لبنیات پاستوریزه، سبزی‌ها و میوه‌های رنگی پر کنید. مکمل‌های آهن، کلسیم، ید، اسیدفولیک و ویتامین D را طبق نظر پزشک دریافت کنید. نوشیدنی‌های قندی و غذاهای بسیار تند و چرب را محدود کنید و آب کافی بنوشید.

در دوران بارداری باید ویتامین D مورد نیاز بدن را از آفتاب نیز دریافت کنید. پزشک برای کمک به تقویت استخوان‌ها و سیستم ایمنی بدن جنین مکمل ویتامین D را نیز تجویز می‌کند. اما در کنار اینها بهتر است منابع ویتامین D در مواد غذایی را شناخته و آنها را نیز مصرف کنید:

• ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن
• روغن کبد ماهی
• شیر
• آب‌پرتقال.

پزشکان پیشنهادی

۴.۷ (۴۳۷ نظر)

دکتر جمال جندقی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۳۵۳ نظر)

دکتر انسیه ایزدپناه

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۵ (۲۷۶ نظر)

دکتر نازنین صدرایی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۲۴۹ نظر)

دکتر سهیلا اکبری

فلوشیپ پریناتولوژی

نوبت بگیرید

۴.۸ (۲۳۸ نظر)

دکتر عاطفه ابراهیمی

فلوشیپ پریناتولوژی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۱۷۹ نظر)

دکتر سیروس سرحدی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

نتیجه گیری

در هفته ۲۳ بارداری جنین فعالیت بیشتری دارد. زیرا عضلات و استخوان‌ها قوی‌تر می‌شوند. شما می‌توانید حرکات جنین را راحت‌تر از هفته‌های قبل احساس کنید. ضربان قلب جنین شدیدتر می‌شود و می‌توان با گوشی پزشکی صدای قلب را شنید. چشم‌های جنین تکامل پیدا کرده و به نور عکس‌العمل نشان می‌دهد. در هفته بیست و سوم بارداری شکم شما بزرگ‌تر شده و ممکن است به دلیل فشار رحم دچار کمردرد، گرفتگی عضلات پا و درد ناف شوید. تغییرات هورمونی در این هفته بیشتر می‌شود و ممکن است باعث تغییرات بینایی و تغییرات پوستی شود. ویزیت منظم برای پایش رشد جنین و سلامت مادر ضروری است. اگر هر یک از علائم هشدار (خونریزی، نشت مایع، تب، درد شدید، سردرد، تاری دید مداوم، تورم ناگهانی، یا کاهش محسوس حرکات جنین) را تجربه کردید، باید فوری مراجعه کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!