برای درمان بی‌اختیاری مدفوع، بیماران معمولاً به متخصص گوارش، جراح عمومی (به‌ویژه با تجربه در بیماری‌های مقعد)، یا متخصص جراحی کولورکتال (پروکتولوژیست) مراجعه می‌کنند. سایر تخصص‌ها مانند پزشک عمومی، متخصص اورولوژی، متخصص زنان، متخصص مغز و اعصاب، فیزیوتراپیست و متخصص تغذیه نیز ممکن است بسته به علت زمینه‌ای و نیازهای بیمار، در روند تشخیص و درمان نقش داشته باشند.
مواجهه با بی‌اختیاری مدفوع، به‌ویژه اگر مکرر یا شدید باشد، نیازمند بررسی پزشکی است. اگر این مشکل بر کیفیت زندگی شما تأثیر گذاشته یا موجب ناراحتی عاطفی و اجتماعی شده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. انتخاب پزشک مناسب، اولین گام در مسیر درمان بی‌اختیاری مدفوع است. چندین تخصص پزشکی در این زمینه فعالیت دارند که نقش هر یک بسته به شرایط بیمار متفاوت خواهد بود.
بی‌اختیاری مدفوع به معنای عدم توانایی در کنترل ارادی حرکات روده و در نتیجه، دفع غیرمنتظره مدفوع یا گاز است. این وضعیت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد و منجر به مشکلات روحی و انزوای اجتماعی شود، اما مهم است بدانیم که این عارضه در اغلب موارد قابل درمان بوده و حتی در بسیاری از بیماران بهبودی کامل حاصل می‌شود.
درمان بی‌اختیاری مدفوع گاهی نیازمند یک رویکرد تیمی و همکاری چندین تخصص پزشکی است تا تمامی جنبه‌های بیماری پوشش داده شود.
پزشک عمومی یا متخصص داخلی می‌تواند به عنوان اولین نقطه تماس برای بیمار عمل کند. این پزشکان با بررسی اولیه علائم و شرح حال بیمار، می‌توانند تشخیص‌های احتمالی را مطرح کرده و در صورت نیاز، بیمار را به متخصص مناسب (مانند متخصص گوارش یا جراح) ارجاع دهند.
متخصص گوارش اغلب اولین پزشکی است که بیماران مبتلا به بی‌اختیاری مدفوع برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان‌های غیرجراحی به او مراجعه می‌کنند. این متخصصان در بیماری‌های مرتبط با کل دستگاه گوارش، از جمله روده بزرگ، رکتوم و مقعد، تبحر دارند. آن‌ها با انجام بررسی‌های تشخیصی مانند کولونوسکوپی و آندوسکوپی، به شناسایی مشکلات ساختاری یا بیماری‌های زمینه‌ای کمک می‌کنند و برنامه‌های درمانی دارویی یا تغییرات سبک زندگی را ارائه می‌دهند.
جراحان عمومی نیز می‌توانند در تشخیص و درمان بی‌اختیاری مدفوع، به‌ویژه در مواردی که به جراحی‌های عمومی‌تر ناحیه مقعد نیاز باشد، نقش ایفا کنند. برخی از جراحان عمومی، تجربه و تخصص بیشتری در زمینه بیماری‌های مقعد و نشیمنگاه دارند و می‌توانند گزینه‌های جراحی مناسب را برای بیمارانی که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، ارائه دهند.
متخصص جراحی کولورکتال، که گاهی پروکتولوژیست نیز نامیده می‌شود، پزشکی است که به طور ویژه در تشخیص و درمان بیماری‌های روده بزرگ، رکتوم و مقعد تخصص دارد. این متخصصان برای موارد پیچیده بی‌اختیاری مدفوع، آسیب‌های شدید اسفنکتر، یا زمانی که نیاز به جراحی‌های تخصصی مانند ترمیم اسفنکتر (اسفنکتروپلاستی) یا کولوستومی وجود دارد، بهترین گزینه محسوب می‌شوند.
در مواردی که بی‌اختیاری مدفوع با بی‌اختیاری ادرار همراه است، یا مشکلات گسترده‌تری در ناحیه کف لگن وجود دارد، مشاوره با متخصص اورولوژی می‌تواند مفید باشد. این متخصصان در تشخیص و درمان اختلالات سیستم ادراری و همچنین برخی مشکلات کف لگن تبحر دارند. برای زنانی که پس از زایمان دچار بی‌اختیاری مدفوع شده‌اند یا مشکل آن‌ها با سایر بیماری‌های دستگاه تناسلی مرتبط است، مراجعه به متخصص زنان اهمیت دارد. آسیب به عضلات کف لگن و اسفنکتر در حین زایمان یکی از علل شایع بی‌اختیاری مدفوع در زنان است.
اگر شک به وجود آسیب‌های عصبی به عنوان علت بی‌اختیاری مدفوع وجود داشته باشد، مشاوره با متخصص مغز و اعصاب ضروری است. بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، سکته مغزی، آسیب‌های نخاعی، یا دیابت پیشرفته می‌توانند با ایجاد اختلال در اعصاب کنترل‌کننده روده و مقعد، منجر به بی‌اختیاری شوند.
فیزیوتراپیست‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که در زمینه سلامت کف لگن تخصص دارند، نقش بسیار مهمی در درمان غیرجراحی بی‌اختیاری مدفوع ایفا می‌کنند. آن‌ها با آموزش تمرینات تخصصی تقویت عضلات کف لگن (مانند تمرینات کگل) و استفاده از روش بیوفیدبک، به بیماران کمک می‌کنند تا کنترل بهتری بر عضلات اسفنکتر خود پیدا کنند.
از آنجایی که یبوست و اسهال می‌توانند از عوامل ایجادکننده یا تشدیدکننده بی‌اختیاری مدفوع باشند، مشاوره با متخصص تغذیه برای تنظیم یک رژیم غذایی مناسب اهمیت دارد. این متخصصان با ارائه برنامه‌های غذایی حاوی فیبر کافی و پرهیز از مواد غذایی محرک، به بهبود عملکرد روده و کنترل علائم کمک می‌کنند. همکاری این تخصص‌ها با پزشک اصلی، دستیابی به بهترین نتایج درمانی را ممکن می‌سازد.
تشخیص دقیق علت بی‌اختیاری مدفوع، گام اساسی برای انتخاب درمان مؤثر است. این فرآیند معمولاً با بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه بالینی آغاز شده و با آزمایش‌های تخصصی‌تر ادامه می‌یابد. پزشک در ابتدا شرح حال کاملی از بیمار، شامل جزئیات مربوط به شروع علائم، شدت و تکرر بی‌اختیاری، نوع مدفوع (شل یا سفت)، وجود علائم همراه مانند درد یا خونریزی، سابقه بیماری‌های قبلی، جراحی‌ها، داروها و وضعیت زایمان در زنان، دریافت می‌کند. سپس معاینه فیزیکی عمومی و معاینه دقیق ناحیه مقعد (شامل بررسی قدرت انقباض عضلات اسفنکتر با انگشت) انجام می‌شود.
علائم هشداردهنده‌ای مانند مشاهده خون در مدفوع، اسهال مکرر و مداوم همراه با نشانه‌های کم‌آبی بدن (مانند تشنگی شدید، ادرار کم و تیره، سرگیجه)، یا دفع مدفوع سیاه و قیری رنگ، نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد. همچنین، اگر درمان‌های اولیه خانگی یا روش‌های طب سنتی در کنترل علائم بی‌تأثیر بوده‌اند، مشورت با پزشک ضروری است. عدم پیگیری به‌موقع می‌تواند منجر به تشدید مشکل و بروز عوارض جدی‌تر شود.
