ملتحمه چشم چیست؟ + آشنایی با انواع بیماری ملتحمه چشم

ملتحمه چشم یک لایه نازک و شفاف است که سطح داخلی پلک‌ها و بخش سفید چشم (صلبیه) را می‌پوشاند و نقش مهمی در حفاظت و سلامت چشم دارد. این بافت از طریق تولید اشک و ترشحات مخاطی، به مرطوب ماندن چشم و جلوگیری از ورود عوامل عفونی کمک می‌کند. اختلالات و بیماری‌های مختلفی می‌توانند ملتحمه را درگیر کنند، از جمله ورم ملتحمه، عفونت‌ها، آلرژی‌ها، خونریزی یا حتی کیست‌های ملتحمه. آشنایی با این بیماری‌ها به تشخیص زودهنگام و انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند.

ملتحمه چشم کجاست؟

ملتحمه (Conjunctiva) یک لایه نازک و شفاف است که سطح داخلی پلک‌ها و قسمت سفید چشم را می‌پوشاند. این لایه مثل یک سد محافظ عمل می‌کند؛ هم از ورود گرد و غبار و مواد آلرژی‌زا به چشم جلوگیری می‌کند و هم باعث می‌شود چشم مرطوب و لغزنده بماند. ملتحمه همراه با غدد اشکی و غدد چربی پلک در تولید اشک نقش دارد. اشک از ترکیب آب، مخاط و چربی ساخته می‌شود تا سطح چشم را محافظت و تغذیه کند. ملتحمه از سه بخش تشکیل شده است:

• ملتحمه پلکی (Palpebral conjunctiva): پوشش داخلی پلک‌ها
• ملتحمه صلبیه‌ای (Bulbar conjunctiva): پوششی که روی سفیدی چشم قرار دارد
• چین ملتحمه‌ای (Conjunctival fornix): بخشی که ملتحمه پلکی و صلبیه‌ای را در محل اتصال به هم متصل می‌کند.

داخل چشمت قرمزی مشکوکی می‌بینی؟

همین حالا با چشم پزشک مشورت کن.

دکتر فوق تخصص چشم

علت قرمزی ملتحمه چشم چیست؟

دلیل قرمزی ملتحمه چشم (که گاهی به آن pink eye یا چشم صورتی هم می‌گویند) معمولاً التهاب ملتحمه است؛ یعنی همان لایه شفاف روی سفیدی چشم و سطح داخلی پلک‌ها. این التهاب می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی از جمله عفونت، آلرژی، انواع التهاب و خارش قرنیه ایجاد شود.

نوع بیماری ملتحمه	علائم شاخص	درمان معمول
ورم ملتحمه ویروسی	قرمزی، ترشح آبکی، اشکریزش، بسیار مسری	درمان خاص ندارد، خودبه‌خود بهبود، اشک مصنوعی و کمپرس
ورم ملتحمه باکتریایی	قرمزی، ترشح چرکی زرد یا سبز، چسبندگی پلک	آنتی‌بیوتیک موضعی (قطره یا پماد)، رعایت بهداشت
ورم ملتحمه آلرژیک	خارش شدید، قرمزی، ترشح شفاف، اشکریزش	پرهیز از آلرژن، قطره آنتی‌هیستامین یا استروئید در موارد شدید
کموزیس ملتحمه	برجستگی شفاف روی سفیدی چشم، احساس جسم خارجی	درمان علت زمینه‌ای، اشک مصنوعی، داروهای ضدالتهاب در موارد شدید
کیست ملتحمه	برآمدگی شفاف، خشکی یا احساس جسم خارجی	معمولاً خودبه‌خود بهبود، در موارد شدید تخلیه یا جراحی
خونریزی زیرملتحمه	لکه قرمز روشن روی سفیدی چشم، بدون درد یا کاهش دید	خودبه‌خود جذب می‌شود، اشک مصنوعی در صورت نیاز
پارگی ملتحمه	درد، قرمزی، احساس جسم خارجی	بسته به شدت، خودبه‌خود ترمیم یا نیاز به مداخله پزشکی

ورم ملتحمه چشم چیست؟

التهاب ملتحمه یا ورم ملتحمه (Conjunctivitis) التهاب ملتحمه غشای شفاف و نازکی که سطح داخلی پلک‌ها و قسمت سفید چشم را می‌پوشاند، است. این لایه وظیفه محافظت و مرطوب نگه داشتن چشم را بر عهده دارد. زمانی که رگ‌های خونی ریز ملتحمه متورم و تحریک می‌شوند، چشم ظاهری قرمز یا صورتی پیدا می‌کند؛ به همین دلیل در انگلیسی به آن Pink Eye می‌گویند. علت‌های اصلی ورم ملتحمه عبارتند از:

• عفونت ویروسی (شایع‌ترین علت، به‌ویژه آدنوویروس‌ها).
• عفونت باکتریایی (بیشتر در کودکان، همراه با ترشح چرکی).
• آلرژی (در اثر تماس با گرده گیاهان، شوره حیوانات، گردوغبار و غیره).
• نوزادان: گاهی به دلیل باز نشدن کامل مجرای اشکی.
• تحریک‌کننده‌ها: مثل دود، کلر استخر یا مواد شیمیایی.

این بیماری معمولاً خوش‌خیم است و اغلب ظرف ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابد، اما به دلیل سرایت‌پذیری بالا در نوع ویروسی و باکتریایی، تشخیص و رعایت بهداشت اهمیت زیادی دارد.

کموزیس ملتحمه (Conjunctival chemosis) نیز به حالتی گفته می‌شود که در آن ملتحمه چشم متورم و پف‌کرده می‌شود. در این وضعیت، ملتحمه به‌دلیل تجمع مایع (ادم) ملتهب شده و حالتی شبیه یک لایه شفاف و برجسته روی چشم پیدا می‌کند. تورم و برجستگی شفاف روی سفیدی چشم شایع‌ترین علامت این شرایط است.

علائم ورم ملتحمه چشم

علائم ورم ملتحمه بسته به علت آن متفاوت است، اما مهم‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از:

• قرمزی یا صورتی شدن چشم‌ها (یک چشم یا هر دو)
• خارش یا سوزش چشم‌ها
• اشکریزش (watering)
• احساس وجود جسم خارجی یا زبری در چشم (Gritty sensation)
• ترشحات چشمی ویروسی (شفاف و آبکی)، باکتریایی (غلیظ و زرد یا سبز چسبنده) یا آلرژیک
• پف پلک‌ها (Eyelid swelling)
• چسبیدن مژه‌ها به‌ویژه هنگام بیدار شدن
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا) در برخی موارد.

ورم ملتحمه آلرژیک چیست؟

ورم ملتحمه آلرژیک (Allergic Conjunctivitis) نوعی التهاب است که در اثر واکنش سیستم ایمنی به مواد حساسیت‌زا ایجاد می‌شود. این مواد که به آن‌ها آلرژن گفته می‌شود، به‌طور طبیعی بی‌خطرند (مثل گرده گل‌ها، موی حیوانات یا گردوغبار). اما در افراد دارای آلرژی، سیستم ایمنی آن‌ها را مثل میکروب یا ویروس خطرناک تشخیص می‌دهد و در نتیجه موادی مانند هیستامین آزاد می‌کند. این واکنش باعث قرمزی، خارش، التهاب و اشکریزش چشم می‌شود.

ورم ملتحمه آلرژیک فصلی شایع‌ترین نوع است و در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز همزمان با گرده‌افشانی درختان، علف‌ها و گیاهان رخ می‌دهد. التهاب ملتحمه آلرژیک دائمی یا سالانه در طول سال هم ایجاد می‌شود و علت شایع آن تماس مداوم با مو و شوره حیوانات خانگی یا مایت‌های گردوغبار است.

ورم ملتحمه چشم کودکان چگونه است؟

التهاب یا ورم ملتحمه در کودکان (Pediatric Conjunctivitis) معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی است. این مشکل اغلب بدون درمان هم طی چند روز بهبود می‌یابد اگر درمان نیاز باشد استفاده از پماد چشمی اریترومایسین یا قطره ترکیبی تری‌متوپریم–پلی‌میکسین‌بی، تجویز می‌شود.

در نوزادان، علل شایعی مثل تحریک ناشی از قطره‌های چشمی پیشگیرانه (کمیکال)، عفونت باکتریایی ناشی از سوزاک (نایسریا گونوره‌آ) یا کلامیدیا، و نیز عفونت‌های دیگر باکتریایی دیده می‌شود. علائم شامل قرمزی شدید چشم، تورم پلک‌ها و ترشحات غلیظ است و بسته به علت، درمان می‌تواند شامل کمپرس گرم، آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی و رعایت بهداشت باشد.

درمان ورم ملتحمه چشم

برای درمان ورم ملتحمه بر اساس علت آن روش‌های مختلفی وجود دارد که عمدتاً هدفشان، کاهش علائم و جلوگیری از انتشار بیماری است. روش‌های درمانی عبارت است از:

• ورم یا التهاب ملتحمه ویروسی: اغلب درمان خاصی ندارد و به‌طور طبیعی در ۷ تا ۱۴ روز بهبود می‌یابد. در موارد شدید (مثلاً ناشی از ویروس هرپس)، پزشک ممکن است ضدویروس موضعی تجویز کند.
• ورم یا التهاب ملتحمه باکتریایی: معمولاً بدون درمان هم بهبود می‌یابد، اما آنتی‌بیوتیک‌های موضعی می‌توانند دوره بیماری را کوتاه‌تر کنند، مخصوصاً در موارد شدید یا کسانی که از لنز تماس استفاده می‌کنند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
• ورم یا التهاب ملتحمه آلرژیک: درمان اصلی شامل اجتناب از محرک (مثل گرده، گردوغبار یا شوره حیوانات) و استفاده از قطره‌های آنتی‌هیستامین یا تثبیت‌کننده سلول‌های ماست است. در موارد شدید، قطره‌های کورتیکواستروئیدی تحت نظر پزشک ممکن است تجویز شود.

قطره برای ورم ملتحمه چشم

انتخاب نوع قطره بر اساس علت علائم صورت می‌گیرد. برای مثال قطره اشک مصنوعی برای تسکین خشکی و احساس جسم خارجی، مناسب هستند. اگر ورم ملتحمه ناشی از عفونت باکتریایی باشد ممکن است قطره یا پماد آنتی‌بیوتیکی تجویز شود. شواهد نشان می‌دهند درمان موضعی می‌تواند در برخی موارد اثربخش باشد. برای درمان التهاب ملتحمه آلرژیک از آنتی‌هیستامین استفاده می‌شود. داروهایی مانند اُلُوپتادین (Olopatadine) و کتوتیفن (Ketotifen) دارای اثر ترکیبی هستند و مؤثرترین گزینه‌ها محسوب می‌شوند

درمان خانگی ورم ملتحمه چشم

روش‌های خانگی متعددی می‌توانند به تسکین علائم التهاب ملتحمه کمک کنند. یکی از این روش‌ها استفاده از کمپرس سرد یا گرم است؛ به‌طوری که کمپرس سرد برای کاهش خارش و التهاب و کمپرس گرم برای رفع چسبندگی و ترشحات به کار می‌رود. استفاده از اشک مصنوعی نیز با مرطوب نگه داشتن چشم، خارش و تحریک را کاهش می‌دهد.

در کنار این موارد، مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند درد یا ناراحتی ناشی از ورم ملتحمه را کاهش دهد. رعایت اصول بهداشتی مثل شستن مرتب دست‌ها، تمیز نگه داشتن حوله‌ها و خودداری از تماس دست با چشم یا استفاده از لنز و لوازم آرایشی در طول بیماری، نقش مهمی در جلوگیری از انتشار و تشدید علائم دارد. همچنین، شستشوی چشم با آب خنک یا ولرم می‌تواند به پاک‌سازی محرک‌ها و ایجاد آرامش کمک کند.

از کاربرد روش‌های سنتی غیرعلمی مانند استفاده از شیر مادر یا ادرار برای درمان خانگی التهاب ملتحمه به طور جد خودداری کنید، چراکه این روش‌ها می‌توانند خطرناک باشند و عفونت چشم را تشدید کنند.

التهاب ملتحمه ترشحات سفید چشم

وجود ترشحات سفید در التهاب ملتحمه معمولاً نشان‌دهنده نوع ویروسی یا آلرژیک بیماری است. در این حالت، چشم‌ها علاوه بر قرمزی و خارش، ترشحات شفاف یا سفیدرنگی تولید می‌کنند که باعث چسبندگی خفیف مژه‌ها به‌ویژه پس از خواب می‌شود. این ترشحات برخلاف ترشحات زرد یا سبزرنگ عفونت باکتریایی، کمتر غلیظ هستند و معمولاً نشانه‌ای از التهاب غیرچرکی به شمار می‌روند.

در ورم ملتحمه آلرژیک، این ترشحات اغلب همراه با علائم دیگری مثل عطسه، آبریزش بینی و خارش شدید چشم دیده می‌شوند. در نوع ویروسی نیز، ترشحات سفید یا آبکی معمولاً همزمان با علائم سرماخوردگی یا عفونت‌های تنفسی بروز می‌کنند. تشخیص نوع ترشحات به چشم‌پزشک کمک می‌کند علت بیماری را مشخص کرده و درمان مناسب را تجویز کند.

برای تشخیص علت ورم و کیست ملتحمه چشم تا دیر نشده اقدام کن.

دکتر سونوگرافی چشم

کیست ملتحمه چشم چیست؟

به کیسه‌های پر از مایعی که روی ملتحمه ایجاد می‌شود، کیست ملتحمه می‌گویند. به دلیل قرار گرفتن این لایه در سطح خارجی چشم، بیشتر در معرض آسیب و تحریک است و هر نوع ضربه یا تحریک می‌تواند منجر به تشکیل کیست ملتحمه شود. این کیست معمولاً به صورت یک برجستگی شفاف یا نیمه‌شفاف دیده می‌شود و در اصل یک کیسه مملو از مایع است، اما گاهی ظاهر آن شبیه یک توده جامد به نظر می‌رسد.

علائم کیست ملتحمه همیشه بروز نمی‌کنند، به‌خصوص زمانی که کیست کوچک باشد. اما با بزرگ‌تر شدن آن، ممکن است نشانه‌هایی مانند احساس وجود جسم خارجی در چشم، تورم پلک و مشکل در بستن کامل چشم ایجاد شود. در صورتی که بستن چشم دشوار شود، علائم دیگری مانند خشکی، اشکریزش، خارش و احساس سوزش نیز ممکن است بروز کنند.

متن انگلیسی:
Anyone can develop a conjunctival cyst. They’re more common in people older than 45.
ترجمه فارسی:
هر کسی ممکن است به کیست ملتحمه چشم دچار شود، اما این وضعیت در افراد بالای ۴۵ سال شایع‌تر است.

به نقل از my.clevelandclinic

قطره برای کیست ملتحمه چشم

برای بیشتر کیست‌های ملتحمه، درمان دارویی خاصی لازم نیست. اما در صورت التهاب یا تحریک، پزشک ممکن است قطره‌های اشک مصنوعی را برای کاهش خشکی و سوزش تجویز کند. در برخی موارد نادر، اگر التهاب شدید باشد، از قطره‌های استروئیدی ضدالتهاب با تجویز پزشک استفاده می‌شود. اگر کیست بزرگ شده یا علائم شدید ایجاد کند، ممکن است نیاز به تخلیه یا برداشتن توسط چشم‌پزشک باشد.

خونریزی ملتحمه چشم چیست؟

خونریزی ملتحمه چشم یا خونریزی زیرملتحمه (Subconjunctival hemorrhage) زمانی رخ می‌دهد که یکی از رگ‌های خونی کوچک زیر ملتحمه پاره شده و خون در این ناحیه جمع می‌شود. این حالت معمولاً به‌صورت یک لکه قرمز روشن روی سفیدی چشم ظاهر می‌شود و اغلب ترسناک به نظر می‌رسد، اما در بیشتر موارد بی‌خطر است. خونریزی ملتحمه معمولاً باعث درد یا کاهش دید نمی‌شود و اغلب خودبه‌خود طی ۱ تا ۳ هفته برطرف می‌گردد.

علت خونریزی زیر ملتحمه چشم چیست؟

خونریزی ملتحمه می‌تواند به دلایل ساده‌ای رخ دهد و معمولا خونریزی چشم خود به خود برطرف می‌شود. برخی از دلایل خونریزی زیر محتمله چشم عبارت است از:

• عطسه، سرفه یا فشار شدید
• مالش یا ضربه به چشم
• بالا رفتن ناگهانی فشار خون
• استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون (مثل آسپیرین یا وارفارین)
• دیابت یا فشار خون بالا در برخی افراد.

قطره برای خونریزی ملتحمه چشم

معمولاً این نوع خونریزی به درمان خاصی نیاز ندارد. اشک مصنوعی می‌تواند به کاهش تحریک یا خشکی چشم کمک کند، اما در برطرف شدن خونریزی تأثیری ندارد. چون این خونریزی خودبه‌خود جذب می‌شود، تنها نیاز به پیگیری و در صورت تکرار یا بروز علائم همراه (مثل درد شدید، کاهش بینایی یا خونریزی‌های مکرر) مراجعه به چشم‌پزشک توصیه می‌شود.

علت پارگی ملتحمه چشم چیست؟

پارگی ملتحمه چشم معمولاً در اثر فشار یا ضربه مستقیم ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علل فشار یا ضربه مستقیم شامل آسیب‌های فیزیکی مانند مالش شدید چشم، ورود جسم خارجی یا ضربه در اثر حوادث ورزشی یا تصادفات است. در برخی موارد، جراحی‌های چشمی یا استفاده نادرست از لنزهای تماسی هم می‌توانند باعث پارگی شوند. این نوع آسیب ممکن است با درد، قرمزی و احساس سوزش یا وجود جسم خارجی همراه باشد.

از طرف دیگر، برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند خشکی شدید چشم یا التهاب مزمن نیز می‌توانند با ضعیف کردن بافت ملتحمه، احتمال پارگی را افزایش دهند. افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند یا مشکلات انعقادی دارند نیز در صورت بروز ضربه یا فشار، بیشتر در معرض پارگی ملتحمه قرار می‌گیرند. تشخیص دقیق علت و شدت آسیب توسط چشم‌پزشک اهمیت دارد، زیرا برخی از موارد خفیف ممکن است خودبه‌خود ترمیم شوند اما موارد شدید نیاز به مداخله پزشکی دارند.

عفونت ملتحمه چشم چیست؟

عفونت ملتحمه چشم به التهاب این لایه نازک اشاره دارد. این عفونت معمولاً باعث قرمزی چشم، تورم، اشکریزش و ترشحات می‌شود و به دلیل همین تغییر رنگ به آن چشم صورتی (Pink Eye) هم می‌گویند. عفونت ملتحمه می‌تواند یک یا هر دو چشم را درگیر کند و بسته به علت، شدت علائم متفاوت است. این بیماری می‌تواند بر اثر ویروس‌ها (مثل آدنوویروس‌ها)، باکتری‌ها (مثل استافیلوکوک یا استرپتوکوک) یا در برخی موارد نادر، قارچ و انگل ایجاد شود.

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی بسیار مسری هستند و از طریق تماس مستقیم با ترشحات چشم یا وسایلی مثل حوله، لنز تماسی و حتی دست‌های آلوده منتقل می‌شوند. بیشتر موارد عفونت ملتحمه خفیف بوده و طی یک تا دو هفته بهبود پیدا می‌کنند، اما در برخی موارد نیاز به درمان دارویی مانند قطره یا پماد آنتی‌بیوتیکی یا ضدویروسی دارند. تشخیص علت دقیق عفونت توسط چشم‌پزشک اهمیت زیادی دارد تا درمان مؤثر انتخاب شود و از سرایت بیماری جلوگیری گردد.

پزشکان پیشنهادی

۴.۸ (۶۷۴ نظر)

دکتر ثریا صاکی

تخصص چشم پزشکی

نوبت بگیرید

۴.۷ (۴۱۶ نظر)

دکتر جمال جندقی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۱۷۶ نظر)

دکتر جعفر احمدی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۷ (۱۰۲ نظر)

دکتر علی فیروزآبادی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۸۲ نظر)

دکتر بهار رضائی زارعی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

۴.۶ (۵۱ نظر)

دکتر سید محسن حسینی

تخصص رادیولوژی

نوبت بگیرید

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

ملتحمه چشم یکی از اجزای حیاتی در سلامت بینایی است که علاوه بر مرطوب نگه داشتن چشم، نقش محافظتی در برابر عفونت‌ها و عوامل محرک ایفا می‌کند. هرچند بیشتر مشکلات ملتحمه خفیف و خودبه‌خود بهبود می‌یابند، اما برخی شرایط مانند عفونت‌های شدید، خونریزی مکرر یا کیست‌های بزرگ نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارند. آشنایی با بیماری‌های شایع ملتحمه و علائم آن‌ها به تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمان مناسب کمک می‌کند و در نهایت باعث حفظ سلامت چشم و پیشگیری از عوارض احتمالی می‌شود. برای درمان مشکلات ملتحمه باید به متخصص چشم پزشک مراجعه کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!