عمل قلب باز نوزاد راهی برای درمان نقایص مادرزادی قلب

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

نقایص مادرزادی قلب یکی از علل مهم بیماری در اوایل زندگی‌اند و طیفی از درگیری‌های ساده تا پیچیده را دربر می‌گیرند. پیامد این اختلالات می‌تواند از سیانوز و تنگی‌نفس تا اختلال رشد و نارسایی قلبی متغیر باشد. در بخشی از نوزادان، اصلاح کامل یا ترمیم مرحله‌ای با جراحی بهترین راه بازگرداندن خون‌رسانی و اکسیژناسیون طبیعی است. عمل قلب باز نوزاد با ایجاد برش در جناغ، به جراح امکان مشاهده مستقیم ساختارهای قلب، توقف موقت ضربان با محلول محافظ و انجام ترمیم دقیق نقص‌ها را می‌دهد. استفاده از بای‌پس قلبی‌ریوی طی عمل، وظیفه پمپاژ و تبادل گاز را بر عهده می‌گیرد تا ارگان‌ها دچار کم‌خونی نشوند. آگاهی از اندیکاسیون‌ها، روند عمل، طول بستری و مراقبت‌های پس از آن، اضطراب خانواده را کاهش می‌دهد و فهم درمان را روشن‌تر می‌کند. در این مطلب از دکترتو، با علل، اندیکاسیون‌ها، مراحل، مدت‌بستری و مراقبت‌های پس از عمل آشنا می‌شوید.

عمل قلب باز نوزاد چیست؟

گاهی ممکن است نوزاد با مشکل قلبی به دنیا بیاید. والدینی که نوزاد آنها دچار نقص قلبی است، نگرانی زیادی برای عمل قلب باز نوزاد دارند. اما باید بگوییم از هر ۱۰۰ نوزاد یک نفر دچار نقایص مادرزادی قلب است. برخی از این بیماری‌ها خفیف بوده و با تشخیص به‌موقع راحت درمان می‌شوند. نیمی از این بیماری‌های قلبی شدید در نظر گرفته شده و باید مداخله پزشکی انجام شود. در بسیاری از مواقع پزشک برای عمل قلب باز پیشنهاد می‌دهد که صبر کنید تا نوزاد بزرگ شود. اما گاهی تاخیر در جراحی باعث بروز مشکلات سلامتی می‌شود. در این شرایط عمل قلب باز نوزادان برای کودکان زیر ۶ ماه انجام می‌شود. برای جراحی قلب باز، قفسه سینه باز شده و در طول عمل از دستگاه بای‌پس قلبی ریوی استفاده می‌شود. این دستگاه وظیفه قلب و ریه‌ها را انجام می‌دهد. دستگاه بای‌پس قلب خون و اکسیژن را به سراسر بدن می‌رساند.

چه زمانی عمل قلب باز نوزاد انجام می شود؟

عمل قلب باز در نوزادان معمولاً زمانی انجام می‌شود که نقص یا بیماری قلبی با دارو یا روش‌های ساده‌تر قابل کنترل نباشد و ادامه آن جان یا رشد نوزاد را تهدید کند. موارد شایع عبارت‌اند از:

• علائم بیماری قلبی مادرزادی در نوزادان شدید مثل سوراخ بزرگ بین بطنی (VSD) یا دهلیزی (ASD) که باعث نارسایی قلبی می‌شوند.
• تترالوژی فالوت (یک نقص پیچیده مادرزادی که موجب کبودی شدید نوزاد می‌شود).
• ترانسپوزیسیون عروق بزرگ (TGA) که در آن محل اتصال سرخرگ‌های اصلی جابه‌جا است.
• تنگی شدید دریچه‌ها یا رگ‌های اصلی قلب مثل تنگی آئورت یا تنگی ریوی که مانع جریان خون طبیعی می‌شود.
• بسته نشدن مجرای شریانی (PDA) بزرگ که با دارو یا روش‌های کاتتری درمان نشده و باعث مشکلات جدی تنفسی یا قلبی می‌شود.
• عوارض نارسایی قلبی زودرس شامل تنفس سخت، رشد ناکافی یا عفونت‌های ریوی مکرر که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند.
• اختلالات جریان خون تهدیدکننده حیات که نیاز به اصلاح فوری دارند.

کدام علائم نشانه نیاز به عمل قلب باز نوزاد است؟

برخی علائم می‌تواند یک زنگ خطر برای نقایص قلبی باشد. اگر نوزاد شما چنین علائمی دارد، حتما برای بررسی مشکل قلبی و ضرورت عمل قلب باز به دکتر قلب اطفال مراجعه کنید:

• متمایل‌شدن رنگ پوست، لب‌ها و ناخن به آبی یا خاکستری که نشانه کمبود اکسیژن در خون است (هیپوکسی)
• مشکل در تنفس به دلیل احتقان ریه‌ها یا احتباس مایعات در ریه (نارسایی قلبی)
• نامنظم شدن ضربان یا ریتم قلب (آریتمی)
• تغذیه و خواب کم نوزاد و مشکل در رشد و تکامل

آیا عمل قلب باز بهترین راه درمان قلبی نوزاد شماست؟
همین حالا با متخصص قلب مشورت کن.

متخصص قلب

عمل قلب باز نوزاد چگونه انجام می شود؟

عمل قلب باز نوزاد یک جراحی پیچیده و حیاتی است که برای اصلاح ناهنجاری‌های مادرزادی قلب انجام می‌شود. در این روش، جراح برای دسترسی به قلب قفسه سینه را با برشی در استخوان جناغ (استرنوتومی) باز می‌کند. این برش پس از پایان عمل با سیم‌های فولادی ثابت می‌شود و برخلاف تصور والدین، باعث تغییر شکل قفسه سینه کودک در آینده نخواهد شد. پس از باز کردن قفسه سینه، بخشی از غده تیموس برای دید بهتر جراح برداشته شده و کیسه پریکارد که قلب را احاطه کرده است باز می‌شود. از قطعه‌ای از پریکارد سفت‌شده با گلوتارآلدئید برای ترمیم سوراخ‌های قلب یا بزرگ کردن عروق استفاده می‌شود. در بیشتر موارد برای امکان ترمیم دقیق، ضربان قلب با محلول کاردیوپلژی سرد و حاوی پتاسیم متوقف می‌گردد تا هم قلب بی‌حرکت شود و هم عضله قلب محافظت شود. سپس جراح بسته به نوع نقص قلبی، ترمیم یا اصلاح ساختار قلب را انجام می‌دهد. این روش جراحی پیشرفته با هدف بازگرداندن عملکرد طبیعی قلب و بهبود کیفیت زندگی نوزاد طراحی شده است.

عمل قلب باز نوزادان چند ساعت طول میکشد؟

مدت زمان عمل قلب باز نوزادان بسته به نوع ناهنجاری قلبی و میزان پیچیدگی جراحی متفاوت است، اما به‌طور متوسط بین ۳ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. در موارد ساده‌تر، جراحی ممکن است زودتر به پایان برسد، در حالی‌که در ناهنجاری‌های پیچیده یا چندگانه، زمان جراحی بیشتر خواهد بود. این مدت شامل باز کردن قفسه سینه، متوقف کردن قلب، انجام ترمیم‌های لازم و بستن دوباره قفسه سینه است.

نوزاد بعد از عمل قلب باز چند روز بستری می شود؟

مدت بستری نوزاد بعد از عمل قلب باز معمولاً بین ۷ تا ۱۴ روز است، اما این زمان به نوع جراحی، وضعیت عمومی نوزاد و سرعت بهبودی او بستگی دارد. در روزهای اول، نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه قلب (PICU) تحت نظر قرار می‌گیرد تا عملکرد قلب، تنفس و سطح اکسیژن به دقت پایش شود. پس از پایدار شدن شرایط حیاتی، نوزاد به بخش منتقل می‌شود و در صورت نبود عوارضی مثل عفونت، مشکلات ریوی یا اختلالات ریتم قلب، ترخیص صورت می‌گیرد.

چگونه نوزاد را برای جراحی قلب باز آماده کنیم؟

برای آماده‌سازی نوزاد جهت عمل قلب باز، باید مجموعه‌ای از اقدامات پزشکی و مراقبتی انجام شود تا جراحی با کمترین ریسک پیش برود. پزشک پیش از عمل آزمایش‌های خون، اکوکاردیوگرافی و تصویربرداری‌های لازم را برای بررسی دقیق قلب و اندام‌های حیاتی انجام می‌دهد. همچنین نوزاد باید چند ساعت قبل از جراحی ناشتا بماند تا بیهوشی ایمن باشد. رعایت بهداشت بدن، به‌ویژه تمیزی پوست قفسه سینه، برای پیشگیری از عفونت ضروری است و در برخی موارد داروهای پیش از عمل توسط پزشک تجویز می‌شود. آرامش والدین و حمایت روانی خانواده نیز نقش مهمی در آمادگی نوزاد دارد و می‌تواند به بهبود شرایط پیش از جراحی کمک کند.

مراقبت های بعد از عمل جراحی قلب باز نوزاد چیست؟

معمولا نوزادانی که عمل قلب باز دارند، حداقل دو تا چهار روز در بخش مراقبت‌های ویژه تحت‌نظر هستند. بعد از آن حدود ۷ روز در بیمارستان تحت مراقبت هستند. اگر نوزاد جراحی قلب بسته داشته باشد، مدت کمتری در ICU می‌ماند. در جراحی‌های خیلی پیچیده ممکن است نوزاد هفته‌ها یا ماه‌ها در بیمارستان بماند. مراقبت‌های پزشکی در بخش ICU شامل موارد زیر می‌شود:

• نوزاد در ICU خواب بوده و یک لوله برای مسیر هوا و دستگاه تنفس قرار گرفته می‌شود.
• برای تزریق مایعات و داروها، لوله نازکی وارد ورید می‌شود. برای تخلیه اکسیژن، مایعات و خون از حفره قفسه سینه، یک یا دو عدد لوله قرار می‌دهند.
• یک لوله از طریق بینی وارد معده می‌شود تا معده را تخلیه کند و نوزاد بتواند دارو و غذا را مصرف کند.
• برای تخلیه ادرار یک لوله برای چند روز به مثانه وارد می‌شود.
• معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از جراحی داروی مسکن به‌صورت قطره تجویز می‌شود.

معمولا بعد از اتمام دوره مراقبت در ICU همه لوله‌ها برداشته می‌شوند. نوزاد بعد از یک یا ۲ روز می‌تواند شروع به خوردن کند.

مراقبت های خانگی بعد از عمل قلب باز نوزاد (مراقبت های بعد از عمل قلب باز کودکان در منزل)

مراقبت‌های خانگی بعد از عمل قلب باز نوزاد یا کودک، نقش مهمی در تسریع روند بهبودی و پیشگیری از عوارض احتمالی دارد. والدین باید با دقت به توصیه‌های پزشک عمل کرده و شرایط کودک را به‌طور منظم تحت نظر داشته باشند. توجه به تغذیه، مراقبت از زخم، داروها و فعالیت‌های روزمره از اصول اصلی این مراقبت‌هاست. برخی از مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل قلب باز در منزل عبارت‌اند از:

• تمیز و خشک نگه داشتن محل برش و بررسی روزانه آن برای پیشگیری از عفونت
• مصرف داروهای تجویز شده طبق دستور پزشک (مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای قلبی)
• توجه به علائم هشدار مانند تب، تنگی نفس، تغییر رنگ پوست یا تورم محل عمل و اطلاع سریع به پزشک
• تغذیه مناسب با وعده‌های کوچک و مقوی برای تقویت بدن و افزایش انرژی
• محدود کردن فعالیت‌های سنگین و جلوگیری از فشار روی قفسه سینه تا زمان ترمیم کامل جناغ
• استفاده از بالش کوچک برای محافظت هنگام سرفه یا عطسه کودک
• مراجعه منظم به پزشک جهت معاینه و بررسی روند بهبو

خطرات و عوارض عمل قلب باز نوزاد چیست؟

خطرات عمل قلب باز نوزاد بیشتر مربوط به دستگاه بای‌پس قلبی ریوی می‌شود. درگذشته عوارض مربوط به بای‌پس قلبی ریوی بیشتر بود. اما در چند سال گذشته ایمنی و راحتی این دستگاه افزایش پیدا کرده است. به همین دلیل خطرات جراحی تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. از خطرات بای‌پس قلبی ریوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. البته لازم به ذکر است با وجود بای‌پس قلبی ریوی مدرن، این عوارض نادر است:

• پرفیوژن ناکافی اندام‌ها و بافت‌ها: در این شرایط دستگاه به اندازه قلب نمی‌تواند خون را پمپ کند. در نتیجه جریان خون کمتر به برخی اندام‌ها می‌رسد.
• فعال‌شدن پاسخ التهابی سیستمیک: مواد شیمیایی و سلول‌های مربوط به التهاب فعال می‌شوند. به همین دلیل بعد از جراحی نوزاد کمی تورم دارد.
• آمبولی هوا (آمبولیزاسیون مغزی نگرانی اصلی بوده، اما احتمال آن کمتر از ۱٪ است.)

می‌دونی مراقبت‌های لازم قبل و بعد از عمل قلب باز نوزاد چیه؟ از متخصص مشاوره بگیر.

دکتر عمل جراحی قلب باز

مشکلات ناشی از زخم عمل قلب باز در کودکان

زخم عمل قلب باز در کودکان ممکن است مانند هر جراحی دیگری با مشکلاتی همراه شود. این مشکلات معمولاً به دلیل عفونت، مراقبت ناکافی از محل برش یا واکنش بدن به بخیه‌ها ایجاد می‌شوند و می‌توانند بر روند بهبود اثر بگذارند. آگاهی و مراقبت صحیح نقش مهمی در کاهش این عوارض دارد. مهم‌ترین مشکلات ناشی از زخم عمل قلب باز در کودکان عبارتند از:

• عفونت زخم (قرمزی، تورم، ترشح یا تب)
• باز شدن بخیه یا تاخیر در ترمیم زخم
• باقی‌ماندن جای زخم یا ایجاد اسکار برجسته
• درد یا حساسیت طولانی‌مدت در محل برش
• جمع شدن مایع یا خون زیر پوست (سرموم یا هماتوم)
• در موارد نادر، اختلال در ترمیم استخوان جناغ

میزان موفقیت جراحی قلب باز نوزادان چقدر است؟

در جراحی قلب باز نوزادان، نرخ موفقیت به شدت به نوع نقص قلبی بستگی دارد. در نقایص ساده مانند VSD و ASD میزان موفقیت تقریبا ۱۰۰٪ و آمار مرگ‌ومیر نزدیک به صفر است. در نقایص پیچیده‌تر مانند تترالوژی فالوت، کانال‌های AV و جابه‌جایی عروق بزرگ، موفقیت جراحی بیش از ۹۵٪ گزارش می‌شود. پیچیده‌ترین موارد، یعنی نقایص تک بطن، با رشد ناقص یکی از بطن‌ها یا دریچه‌ها، نرخ موفقیت بین ۸۰ تا ۸۵٪ است. این ارقام نشان می‌دهند که هرچه نقص قلبی پیچیده‌تر باشد، ریسک مرگ و عوارض پس از عمل بیشتر می‌شود.

برای ارائه یک دید جامع از وضعیت نوزادان تحت عمل قلب باز، در این بخش داده‌های بالینی مهم شامل سن و وزن نوزادان، نوع نقص قلبی، مدت زمان جراحی و بای‌پس قلبی ریوی، مدت بستری در ICU و بیمارستان، همچنین عوارض و نتایج پس از عمل جمع‌آوری شده است. این اطلاعات به منظور نشان دادن الگوهای درمان و پیش‌آگهی بیماران و تسهیل مقایسه بین انواع نقص‌های قلبی و نتایج جراحی ارائه می‌شوند. جدول زیر خلاصه‌ای از ویژگی‌های بیماران و نتایج جراحی را به شکل آماری و قابل فهم برای مطالعه‌کننده نمایش می‌دهد.

طول عمر نوزاد بعد از عمل قلب باز

طول عمر نوزاد بعد از عمل قلب باز به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع نقص مادرزادی قلب، شدت بیماری، موفقیت جراحی و مراقبت‌های پس از عمل. امروزه با پیشرفت‌های پزشکی و جراحی قلب کودکان، بیش از ۸۵ تا ۹۰ درصد نوزادان مبتلا به بیماری‌های مادرزادی قلبی پس از عمل قلب باز می‌توانند زندگی طولانی و تقریباً طبیعی داشته باشند. بسیاری از آن‌ها با رشد و مراقبت مناسب می‌توانند به سنین بزرگسالی برسند و حتی زندگی فعال و سالمی را تجربه کنند. البته برخی نوزادان بسته به نوع نقص قلبی، ممکن است در طول زندگی نیاز به جراحی‌های تکمیلی یا پیگیری‌های منظم توسط متخصص قلب کودکان داشته باشند.

نتیجه گیری

عمل قلب باز در نوزادان زمانی انجام می‌شود که نقص‌های ساختمانی قلب موجب اختلال جدی در اکسیژناسیون یا گردش خون شوند و درمان دارویی یا صِرفِ انتظار کافی نباشد. ماهیت جراحی شامل دسترسی از راه جناغ، استفاده گزینشی از بای‌پس و توقف کنترل‌شده قلب برای ترمیم دقیق نقص است. مدت جراحی و بستری با پیچیدگی ضایعه و وضعیت عمومی نوزاد تغییر می‌کند، اما با مراقبت‌های ویژه و پیگیری منظم، شانس بقا و کیفیت زندگی در اکثریت بیماران بالا است. آگاهی از علائم هشدار و پیگیری‌های پس از ترخیص، تکمیل‌کننده فرآیند درمان بوده و به دستیابی به نتایج پایدار کمک می‌کند.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!