دیالیز چیست و برای چه افرادی ضروری است؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

دیالیز، یکی از روش‌های حیاتی درمانی جایگزین وظایف کلیه‌ها در افرادی است که از عملکرد کلیه‌های خود محروم هستند که با از بین بردن مواد زاید و سموم از خون، تعادل شیمیایی بدن را حفظ و از زندگی بیماران متاثر از بیماری‌های کلیوی حمایت می‌کند.

با توجه به اهمیت بالای کلیه‌ها در تصفیه خون و حفظ تعادل اسیدی-بازی بدن، عدم عملکرد صحیح آن‌ها می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی فرد به همراه داشته باشد. در مواردی که کلیه‌ها به طور مستمر قادر به تصفیه خون نیستند، نیاز به دیالیز برای حفظ زندگی و بهبود کیفیت زندگی بیماران به وجود می‌آید. در این مطلب، به بررسی انواع دیالیز، نیازمندی‌ها و نحوه عملکرد دستگاه‌های دیالیز، عوارض و مشکلات مرتبط با دیالیز کلیه خواهیم پرداخت.

اگر دچار مشکلات کلیوی هستید، برای بررسی دقیق و درمان با دیالیز با متخصص کلیه و مجاری ادراری یا دکتر اورولوژی مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان وجود دارد.

دیالیز چیست؟

دیالیز یک روش درمانی در کسانی است که کلیه‌هایشان به طور کامل عمل نمی‌کند. این فرآیند، وظیفه تصفیه خون را به عهده می‌گیرد و مواد زاید و سموم را از بدن دفع می‌کند. در واقع، دیالیز کلیه به عنوان جایگزینی برای عملکرد کلیه سالم است و کمک می‌کند تا عملکرد کلیه و کیفیت زندگی بهبود یابد.

خون بیمار از طریق یک دستگاه ویژه به ماشین دیالیز متصل می‌شود. این دستگاه با استفاده از فیلترها و غشاهای خاص، مواد زاید، سموم و اضافه آب را از خون جدا می‌کند. سپس خون تصفیه شده به بیمار بازمی‌گردد. دیالیز کلیه معمولا به صورت منظم و در مدت زمان مشخصی بسته به شرایط بیمار و توصیه پزشک، روزانه، چند روز در هفته یا حتی هر دو هفته یکبار انجام می‌شود.

انواع دیالیز

دیالیز می‌تواند به دو صورت انجام شود: دیالیز همودیالیز و دیالیز نموداری. هر یک از این روش‌ها را در ادامه توضیح می‌دهیم.

متن انگلیسی:
Both types of dialysis perform normal kidney functions, filtering waste and excess fluid from the blood
ترجمه متن:
هر دو نوع دیالیز، کار عملکرد طبیعی کلیه‌ها را انجام داده و مواد زاید و مایعات اضافی را از خون دفع می‌کنند.

clevelandclinic

همودیالیز (دیالیز خون)

در همودیالیز، خون بیمار از بدن خارج می‌شود و به دستگاه منتقل می‌شود. در دستگاه دیالیز، خون از طریق یک فیلتر و غشا دیالیز تصفیه شده و مواد زاید، سموم و اضافه وزن آب از خون جدا می‌شوند. سپس خون تصفیه شده به بیمار بازمی‌گردد. این روش معمولا در مراکز دیالیز انجام می‌شود و ممکن است چند بار در هفته و به مدت چند ساعت انجام شود.

دیالیز نموداری

در دیالیز نموداری، غشای نازوفارنژیال (غشا پریتونیال) در داخل شکم بیمار استفاده می‌شود. در این روش، محلول دیالیزی به وسیله یک لوله وارد شکم بیمار شده و مخلوط با مایعات بدنی از طریق غشا پریتونیال جذب و تصفیه می‌شود. سپس محلول آلوده به ضایعات و مواد زاید از شکم خارج خواهند شد. این روش انعطاف‌پذیری بیشتری در زمان اجرا و آزادی بیشتری برای بیمار دارد و می‌تواند در محل زندگی بیمار انجام شود.

کاربرد دیالیز

دیالیز کاربردهای گسترده‌ای در درمان بیماران با مشکلات کلیوی دارد. در کل، دیالیز برای کنترل عوارض نارسایی کلیوی و بهبود علائم درد کلیه و بهبود کیفیت زندگی بیماران با مشکلات کلیوی تجویز می‌شود. در زیر، برخی از کاربردهای دیالیز را آورده‌ایم:

مشکلات کلیوی امانت رو بریده؟

نیاز به دیالیز داری؟ از متخصص مشاوره بگیر.

مشاوره آنلاین دکتر متخصص نفرولوژیفوق تخصص کلیه

نارسایی کلیوی

کاربرد برای بیمارانی که در مرحله نهایی نارسایی کلیوی به سر می‌برند و عملکرد کلیه‌هایشان به طور کامل کاهش یافته است. دیالیز به کنترل عوارض نارسایی کلیوی و نشانه های کم کاری کلیه مانند اضافه وزن آب، اختلالات الکترولیتی، اسیدزی خونی و سموم در بدن کمک می‌کند.

افتادگی کلیه

در برخی از موارد افتادگی کلیه، کلیه به طور کامل عمل نمی‌کند که در این موارد از دیالیز به عنوان روش درمانی اساسی استفاده می‌شود.

بیماری های کلیوی مزمن

برخی بیماری‌های مزمن مانند بیماری کلیوی پلی‌کیستیک (علائم کلیه پلی کیستیک چیست؟)، نفروزیسترونوفرونتروزیس، گلومرولونفریت و دیگر بیماری‌های کلیوی می‌توانند منجر به نارسایی کلیوی شوند که نیازمند دیالیز است.

مسمومیت

در برخی موارد مسمومیت شدید با سموم مانند مواد شیمیایی، داروها و میگو و حشرات، دیالیز برای حذف سریعتر و کاهش سموم از خون استفاده می‌شود.

بیماری های خاص

یکی دیگر از کاربردهای دیالیز در برخی بیماری‌های خاص مانند بیماری همولیتیک اورمیک (HUS)، سندرم گوود‌پاستور (Goodpasture syndrome)، و بیماری فابر (Fabry disease) است.

دیالیز برای چه کسانی مناسب است؟

دیالیز کلیه برای افرادی مناسب است که در مرحله پیشرفته‌ای از نارسایی کلیوی قرار دارند و عملکرد کلیه‌هایشان به طور کامل کاهش یافته است. افرادی که مشکلات زیر را دارند، کاندیدای مناسبی برای این کار هستند:

• نارسایی کلیوی مزمن
• عوارض نارسایی کلیوی
• نارسایی کلیوی حاد
• بیماری‌های خاص

کراتین چند نیاز به دیالیز دارد؟

میزان کراتین خون وضعیت عملکرد کلیه‌ها را نشان می‌دهد. جهت بررسی سلامت کلیه‌ها باید آزمایش کراتین انجام شود. هرچند مقدار دقیق ممکن است بین پزشکان و مراکز درمانی متفاوت باشد، اما معمولا سطح کراتین خون بالای ۸ میلی‌گرم در دسی لیتر نقطه شروع دیالیز است و علائم بالا بودن کراتین خون شدید می‌شود.

دیالیز برای چه کسانی مناسب نیست؟

دیالیز کلیه در موارد زیر ممکن است برای برخی افراد مناسب نباشد:

• بیماری‌های ترمیم‌ناپذیر چرا که باعث کاهش عملکرد عضلات و توانایی انجام روتین روزانه می‌شود.
• بیماری‌های ترمیم‌ناپذیر سایر اعضا مانند بیماری قلبی شدید، بیماری ریوی پیشرفته یا بیماری عروقی
• روان‌پریشی شدید یا بیماری روانی جدی

‏دیالیز کلیه چگونه انجام میشود؟

قبل از شروع جلسه دیالیز، بیمار روی صندلی یا تختی قرار می‌گیرد که به راحتی به دستگاه دیالیز دسترسی داشته باشد. محل دستگاه دیالیز و نقاط دسترسی به رگ‌ها (معمولا شریان و ورید) ضدعفونی می‌شود و سرنگ‌هایی برای اتصال به دستگاه آماده می‌شوند. نقطه دسترسی به رگ‌ها با استفاده از سرنگ و کانکشن خاصی به دستگاه دیالیز متصل می‌شود. اپراتور، دستگاه دیالیز پمپی را به منظور جریان خون راه‌اندازی می‌کند.

خون بیمار از بدن خارج شده و به وسیله لوله‌ها و سیستم فیلتراسیون دستگاه، از مواد زاید و سموم تصفیه می‌شود. در همودیالیز، از فیلترهای خاصی به عنوان کلیتر (دیالیزر) برای تصفیه خون استفاده می‌کنند. خون تصفیه شده با استفاده از سیستمی از نوع نفرودیالیز به بیمار بازمی‌گردد.

محلول دیالیز که شامل آب و مواد معدنی است، به بیمار داده شده تا تعادل الکترولیتی بدن حفظ شود. مدت زمان هر جلسه دیالیز خون بسته به وضعیت بالینی و نیازهای بیمار چند ساعت ۲ تا ۴ جلسه در هفته انجام می‌شود. پس از اتمام جلسه، کانکشن بین بیمار و دستگاه قطع می‌شود. بیمار ممکن است در این مرحله احساس خستگی یا ضعف کند و نیاز به استراحت داشته باشد.

طول عمر بیماران دیالیزی چقدر است؟

متوسط طول عمر بیماران دیالیزی ۵ تا ۱۰ سال است.

متن انگلیسی:
Many patients have lived well on dialysis for 20 or even 30 years
ترجمه متن:
بیماران زیادی علیرغم انجام دیالیز کلیه ۲۰ یا حتی ۳۰ سال بعد هم عمر کردند.

kidney

آمادگی برای انجام دیالیز

آمادگی برای انجام دیالیز از مشورت با پزشک شروع می‌شود. در ابتدا، مهم است که با پزشک خود در مورد نیاز به دیالیز و جزئیات آن مشورت کنید تا شرایط خاص شما را بررسی و برنامه‌ای برای آمادگی شما برای انجام آن تعیین کند.

پزشک قبل از شروع دیالیز، آزمایشاتی مانند آزمون‌های خونی، آزمون‌های ادراری و سایر آزمایشات تشخیصی را انجام می‌دهد تا عملکرد کلیه‌ها، سطح سموم و نیازهای شیمیایی بیمار را بررسی کند. در صورت استفاده از کاتتر وریدی برای دیالیز، پزشک کاتتر را در یک ورید بزرگ (معمولا ورید تحتانی) قرار می‌دهد که گاهی ممکن است با جراحی کوچک انجام شود.

پزشک باید با شما در مورد عوارض و محدودیت‌های مرتبط با دیالیز کلیه صحبت کند. انجام دیالیز خون ممکن است روی زندگی روزمره و روحیه شما تاثیر بگذارد. بنابراین بیمار به کمک و پشتیبانی خانواده، دوستان و تیم پزشکی در این مسیر نیاز دارد.

مراقبت های بعد از دیالیز

مراقبت‌های بعد از دیالیز بسیار مهم هستند و به بیمار کمک می‌کنند تا بهبود و سلامت عمومی خود را حفظ کند:

• اگر از کاتتر وریدی استفاده می‌کنید، محل ورود و خروج کاتتر را تمیز و خشک نگه دارید. دستورالعمل‌های پزشک در مورد تعویض بانداژ یا مواد ضدعفونی کننده را رعایت کنید.
• پس از دیالیز، به علائم و عوارضی مانند خستگی شدید، تهوع، استفراغ، اسهال ، تنگی نفس، درد یا سفتی در محل ورود و خروج کاتتر و تغییرات قابل توجه در فشار خون توجه کنید. در صورت وجود هرگونه مشکل، به پزشک اطلاع دهید.
• تغذیه مناسب بعد از دیالیز کلیه بسیار مهم است. رژیم غذایی خاصی ممکن است توسط پزشک یا متخصص تغذیه تجویز شود که رعایت این رژیم غذایی مناسب، مصرف مایعات کافی و محدودیت در مصرف موادی مانند نمک، پتاسیم و فسفر  به حفظ سلامتی شما کمک می‌کند.

مهمترین نکته این است که در مورد هرگونه تغییر، مشکلات یا نگرانی‌هایی که بعد از دیالیز تجربه می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.

بعد از دیالیز چه بخوریم؟

پس از جلسات دیالیز، تغذیه صحیح و مناسب بسیار مهم است. مصرف پروتئین‌های با کیفیت بالا می‌تواند به بازسازی عضلات کمک کند و نیازهای پروتئینی شما را تامین کند. منابع پروتئینی مفید شامل گوشت‌ سفید (مانند مرغ و ماهی)، تخم مرغ، لبنیات مانند ماست یا پنیر کم چرب و منابع گیاهی نظیر لوبیا، نخود و نارگیل هستند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از مواد مغذی، آنتی‌اکسیدان‌ها، آبمیوه‌ها و سوپ‌های سبزیجات و فیبر، غلات مرغوب مانند جو، برنج قهوه‌ای و لوبیاها را در رژیم غذایی خود بگذارید.

پس از دیالیز کلیه مایعات کافی مصرف کنید تا از بروز خشکی و کاهش حجم خون جلوگیری کنید. می‌توانید آب، آبمیوه‌ها، سوپ‌ها، نوشیدنی‌های غیرالکلی و نوشیدنی‌های گرم مانند چای و قهوه بدون شکر مصرف کنید.

برخی از بیماران دیالیزی نیاز به محدودیت نمک، پتاسیم و فسفر دارند. براساس توصیه‌های پزشک، محصولات غذایی حاوی نمک زیاد، مواد غذایی پرپتاسیم مانند موز و خرما و غذاهایی که حاوی فسفر زیاد هستند مانند ماهی، مغزها و محصولات لبنی را محدود کرده و به جای آن‌ها گزینه‌های دیگری در نظر بگیرید.

مصرف مواد محرک مانند قهوه، چای، نیکوتین و الکل را محدود یا از رژیم غذایی خود حذف کنید چرا که تاثیر نامطلوبی روی فشار خون، سیستم عصبی و سلامت کلی بدن دارند. در برخی موارد، پزشک مصرف مکمل‌های ویتامینی و معدنی را جهت تامین نیازهای مغذی بدن و حفظ سلامت عمومی تجویز می‌کند.

عوارض دیالیز

دیالیز یک روش جایگزین کارکرد کلیه‌های ناسالم است و هدف آن تصفیه خون از مواد زاید و سموم است که به طور طبیعی توسط کلیه‌ها انجام می‌شود. اما این روش مفید برای بیماران کلیوی، گاهی ممکن است عوارضی هم داشته باشد:

• فشار خون ناپایدار (افزایش یا کاهش فشار خون)
• خشکی پوست و دهان، تشنگی بیش از حد و خارش به‌دلیل دفع مایعات اضافی خون
• احتمال عفونت به دلیل ورود مکرر سوزن و لوله به بدن
• نارسایی قلبی به دلیل تغییرات فشار خون و تغییرات مایع در بدن
• اختلالات الکترولیتی
• تغییرات روحی و روانی، افزایش خستگی، اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب

نگران درد و عوارض دیالیز هستی؟ با مشورت پزشک خیال خودت رو راحت کن.

دکتر همودیالیز

حال بیمار بعد از دیالیز

بعد از دیالیز کلیه بیمار به‌خاطر از دست دادن مایعات خون دچار خستگی، ضعف عمومی و تشنگی می‌شود. در برخی هم شاهد افزایش یا کاهش فشار خون و علائمی مانند سردرد، سرگیجه و احساس عدم تعادل هستیم. حال بیمار بعد از دیالیز با مصرف مواد غذایی مناسب و مایعات کافی، استراحت کافی و دنبال کردن روند درمانی مشخص شده طی چند روز به حالت عادی برمی‌گردد.

عوارض دیالیز در افراد مسن

عوارض دیالیز در افراد مسن احتمالا بیشتر و شدیدتر باشد که عبارتند از:

• ضعف عمومی به‌خاطر کاهش ذخایر انرژی و مایعات در بدن و همچنین تأثیرات فیزیولوژیکی افزایش سن
• مشکلات قلبی به‌خاطر عدم تحمل فشارهای فیزیکی و شیمیایی دیالیز
• عفونت‌ها، خونریزی‌ها و خونریزی گوارشی
• تغییرات روحی و روانی بیشتر مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و افزایش خستگی عاطفی
• مشکلات تغذیه‌ای

علت لرز بعد از دیالیز

کاهش فشار خون، تحریک دستگاه عصبی مرکزی ناشی از تغییرات الکترولیتی، عوارض جانبی داروهای دیالیز خون و استرس و اضطراب ناشی از انجام این کار می‌توانند علت لرز بعد از دیالیز کلیه باشند.

دیالیز و مرگ

دیالیز یک روش حیاتی برای جایگزین کارکرد کلیه است و تنها راه برای حفظ زندگی برای بسیاری از بیماران کلیوی مزمن است. اما در برخی موارد ممکن است منجر به مرگ در بیماران دیالیزی شود، عواملی که احتمال مرگ در این روش را بالا می‌برند عبارتند از:

عوامل خطر مرگ در دیالیز	شرح عوامل
مرگ ناشی از عوارض جانبی جدی دیالیز	مانند عفونت‌، خونریزی‌ و خونریزی گوارشی
بیماری‌های همراه	مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان
سوتغذیه	باعث ضعف سیستم ایمنی، کاهش تحمل به عفونت‌ها و در نهایت مرگ بیمار می‌شود.
مشکلات قلبی و عروقی	شامل نارسایی قلبی، آریتمی قلبی، افزایش فشار خون
عوارض مرتبط با عملیات دیالیز	مانند ترومبوز (تشکیل لخته خون در رگ‌ها) و آمبولی (ترشح خون در دیالیز).

اگر دیالیز جواب ندهد چه می شود؟

اگر دیالیز کلیه جواب ندهد باید راه‌های دیگری برای مدیریت بیماری کلیوی و جایگزینی عملکرد کلیه مورد بررسی قرار بگیرند که عبارتند از:

• پیوند کلیه
• دیالیز شکمی یا پریتونیال
• همودیالیز مستقیم
• پیوند کلیه مصنوعی

هزینه دیالیز کلیه

هزینه دیالیز کلیه بستگی به متغیرهای مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، نوع دیالیز، نوع مرکز دیالیز، بیماری زمینه‌ای و نوع پوشش بیمه دارد. در ایران، هزینه دیالیز کلیه معمولا تا حد زیادی توسط بیمه پرداخت می‌شود. اما برای بیمارانی که بیمه ندارند یا می‌خواهند در مراکز خصوصی دیالیز انجام دهند، هزینه دیالیز بر عهده خود بیمار است. هزینه متوسط ​​یک جلسه دیالیز در مراکز خصوصی در ایران حدود ۲ تا ۴ میلیون تومان است.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

دیالیز کلیه یک روش درمانی برای بیمارانی است که کلیه‌هایشان به طور کامل عمل نمی‌کند و سموم و فضولات بدن را از طریق دستگاه دفع می‌کند. دیالیز کلیه یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت بیماران کلیوی است و به افراد زیادی کمک کرده تا عمر و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. بعد از شروع دیالیز، بسیاری از بیماران قادر به ادامه زندگی نسبتا طبیعی هستند.

با این حال، ممکن است برخی تغییرات را در روند زندگی خود تجربه کنند. با امکانات و پشتیبانی مناسب، بیماران می‌توانند زندگی تقریبا طبیعی داشته باشند و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند. اما باید به دقت دستورات پزشکی را رعایت کرده و به توصیه‌های پزشک پایبند باشند.

اگر شما هم به دیالیز نیاز دارید، حتما برای اطلاع از نحوه این درمان و مراقبت‌های آن با متخصص نفرولوژی یا دکتر اورولوژیست مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین دکتر متخصص کلیه و همچنین مشاوره آنلاین دکتر متخصص اورولوژی وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!