برای درمان ژنیکوماستی به چه دکتری مراجعه کنیم

برای درمان ژنیکوماستی، یا بزرگی بافت سینه در مردان، مسیر تشخیصی و درمانی معمولاً با مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص داخلی آغاز می‌شود. در ادامه، متخصص غدد و متابولیسم (اندوکرینولوژیست) نقش کلیدی در تشخیص علل هورمونی و تجویز درمان‌های غیرجراحی ایفا می‌کند. چنانچه نیاز به جراحی باشد، جراح پلاستیک، ترمیمی و زیبایی به عنوان گزینه اصلی مطرح است، هرچند برخی از جراحان عمومی یا جراحان سینه با تجربه کافی نیز ممکن است این عمل را انجام دهند. سایر متخصصان مانند رادیولوژیست و پاتولوژیست نیز در صورت لزوم در فرآیند تشخیص همکاری دارند.

ژنیکوماستی به بزرگی غیرطبیعی بافت پستان در مردان اطلاق می‌شود و دلایل متنوعی می‌تواند داشته باشد. شایع‌ترین علت، عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن و تستوسترون است، اما مصرف برخی داروها، بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات کبدی، کلیوی یا تیروئید، چاقی، عوامل ارثی و حتی برخی تومورها نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. علائم ژنیکوماستی شامل تورم بافت پستان، افزایش حساسیت یا احساس درد در این ناحیه، گاهی ترشح از نوک سینه و عدم تقارن سینه‌ها است. پیگیری پزشکی برای ژنیکوماستی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا تشخیص دقیق علت زمینه‌ای به انتخاب روش درمانی مناسب کمک کرده و همچنین احتمال وجود شرایط جدی‌تری مانند سرطان سینه مردان (هرچند نادر) را رد می‌کند. عدم تعادل هورمونی، به ویژه افزایش سطح استروژن نسبت به تستوسترون، نقش محوری در رشد بافت پستانی مردان دارد. علائم مشاهده‌شده فرد را به سمت مشورت با پزشک متخصص سوق می‌دهد که با دانش و ابزارهای لازم، علت را شناسایی و درمان مقتضی را برنامه‌ریزی می‌کند. این وضعیت می‌تواند در سنین مختلف از جمله دوران نوزادی، بلوغ و بزرگسالی بروز کند و علاوه بر جنبه‌های فیزیکی، تأثیرات روانی قابل توجهی بر اعتماد به نفس فرد داشته باشد. همچنین، تمایز قائل شدن بین ژنیکوماستی واقعی (رشد بافت غده‌ای) و شبه‌ژنیکوماستی یا لیپوماستی (تجمع چربی بدون رشد بافت غده‌ای) که اغلب در افراد با اضافه وزن دیده می‌شود، در روند تشخیص مهم است.

در مواجهه با علائم ژنیکوماستی، اولین گام برای بسیاری از بیماران، مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص داخلی است. این پزشکان به عنوان نقطه تماس اولیه، وظیفه بررسی ابتدایی علائم، ثبت دقیق شرح حال بیمار شامل سابقه پزشکی، داروهای مصرفی فعلی و گذشته، مکمل‌ها، و سابقه خانوادگی بیماری‌های مشابه یا مرتبط را بر عهده دارند. پس از آن، معاینه فیزیکی دقیقی از پستان‌ها، شکم و گاهی اندام تناسلی به منظور ارزیابی اولیه بافت پستان و جستجوی علائم همراه انجام می‌شود. پزشک عمومی یا داخلی بر اساس یافته‌های اولیه، تشخیص افتراقی‌های محتمل را در نظر گرفته و در صورتی که به علل هورمونی پیچیده‌تر یا نیاز به مداخلات تخصصی‌تر مانند جراحی مشکوک شود، بیمار را به متخصص غدد و متابولیسم یا جراح ارجاع می‌دهد. سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد شامل مدت زمانی که بزرگی سینه وجود داشته، وجود یا عدم وجود درد، تغییرات اخیر در وزن، و نوع و میزان داروهای مصرفی است. در موارد خفیف ژنیکوماستی، به‌ویژه در دوران بلوغ که تغییرات هورمونی شایع است، گاهی اوقات رویکرد پزشک عمومی ممکن است تنها تحت نظر گرفتن و پیگیری وضعیت باشد، پیش از آنکه ارجاع به متخصص صورت گیرد.

متخصص غدد و متابولیسم (اندوکرینولوژیست) نقش محوری در تشخیص و مدیریت غیرجراحی ژنیکوماستی، به ویژه موارد ناشی از اختلالات هورمونی، ایفا می‌کند. این متخصصان در شناسایی دقیق علت اصلی ژنیکوماستی، از جمله عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن و تستوسترون، بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند مشکلات تیروئید، و عوارض جانبی داروها بر سیستم هورمونی، تبحر دارند.

برای دستیابی به تشخیص دقیق، متخصص غدد مجموعه‌ای از آزمایشات خون را تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها شامل بررسی سطح هورمون‌های کلیدی مانند تستوسترون (کل و آزاد)، استرادیول (نوعی استروژن)، هورمون لوتئینه‌کننده (LH)، هورمون محرک فولیکول (FSH) و گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) است. علاوه بر این، عملکرد کبد و کلیه‌ها و همچنین وضعیت غده تیروئید (از طریق سنجش TSH و هورمون‌های تیروئیدی) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، زیرا اختلال در این ارگان‌ها می‌تواند منجر به ژنیکوماستی شود. متخصص غدد همچنین بیماری‌هایی مانند سندرم کلاین‌فلتر یا وجود تومورهای تولیدکننده هورمون در بیضه‌ها یا غدد فوق کلیوی را به عنوان علل احتمالی ژنیکوماستی در نظر می‌گیرد و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد.

در صورتی که علت ژنیکوماستی، عدم تعادل هورمونی قابل درمان با دارو تشخیص داده شود، متخصص غدد ممکن است درمان دارویی را آغاز کند. داروهایی مانند تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMs) نظیر تاموکسیفن و رالوکسیفن، یا مهارکننده‌های آروماتاز (که تبدیل تستوسترون به استروژن را کاهش می‌دهند) ممکن است برای کاهش بافت پستانی تجویز شوند. این درمان‌ها معمولاً در مراحل اولیه ژنیکوماستی، یعنی زمانی که بافت هنوز در فاز تکثیری (proliferative phase) قرار دارد و سفت و فیبروتیک نشده است، بیشترین اثربخشی را دارند. در مواردی که درمان دارویی پس از یک دوره معقول نتایج رضایت‌بخشی نداشته باشد، یا اگر ژنیکوماستی شدید بوده و بافت فیبروگلندولار مقاوم به دارو وجود داشته باشد، متخصص غدد بیمار را برای بررسی گزینه‌های جراحی به جراح پلاستیک یا جراح عمومی با تجربه ارجاع خواهد داد.

جراحی به عنوان یک گزینه درمانی برای ژنیکوماستی زمانی مطرح می‌شود که درمان‌های دارویی نتوانسته‌اند نتیجه مطلوب را ایجاد کنند، شدت ژنیکوماستی قابل توجه باشد، یا زمانی که بافت غده‌ای سفت و فیبروتیک به میزان زیادی وجود داشته باشد که به طور معمول به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد. همچنین، در مواردی که ظاهر سینه‌ها برای فرد آزاردهنده بوده و بر کیفیت زندگی او تأثیر منفی گذاشته باشد، جراحی می‌تواند یک راه‌حل مؤثر و دائمی باشد.

جراح پلاستیک، ترمیمی و زیبایی معمولاً به عنوان متخصص اصلی برای انجام جراحی ژنیکوماستی در نظر گرفته می‌شود. این جراحان به دلیل تخصص و تجربه بالا در انواع جراحی‌های زیبایی و ترمیمی بدن، از جمله ناحیه پستان مردان، از مهارت کافی برای دستیابی به نتایج مطلوب از نظر زیبایی و عملکردی برخوردارند. تکنیک‌های مورد استفاده توسط جراح پلاستیک بسته به نوع و شدت ژنیکوماستی متفاوت است. برای مواردی که عمدتاً تجمع چربی وجود دارد (شبه‌ژنیکوماستی یا جزئی از ژنیکوماستی)، روش لیپوساکشن به تنهایی ممکن است کافی باشد. در این روش، از طریق برش‌های کوچک، چربی اضافی تخلیه می‌شود. اما در ژنیکوماستی واقعی که بافت غده‌ای (glandular tissue) نیز رشد کرده است، نیاز به اکسیزیون یا برداشتن بافت غده‌ای (که گاهی ماستکتومی زیرجلدی نیز نامیده می‌شود) وجود دارد. این کار معمولاً از طریق برشی در اطراف هاله نوک سینه (آرئولا) انجام می‌شود تا جای زخم کمتر قابل مشاهده باشد. در بسیاری از موارد، ترکیبی از لیپوساکشن و اکسیزیون بافت غده‌ای برای دستیابی به بهترین نتیجه و ایجاد سینه‌ای با ظاهر صاف و مردانه لازم است. در صورتی که پوست اضافی یا افتادگی قابل توجهی نیز وجود داشته باشد، جراح پلاستیک ممکن است اقدام به برداشتن پوست اضافی و تغییر موقعیت هاله نوک سینه کند تا ظاهر طبیعی‌تری ایجاد شود.

علاوه بر جراحان پلاستیک، برخی از جراحان عمومی، به ویژه آنهایی که تجربه یا فلوشیپ فوق تخصصی در جراحی پستان دارند، نیز ممکن است قادر به انجام عمل جراحی ژنیکوماستی باشند. انتخاب بین این متخصصان اغلب به تجربه و تعداد موارد جراحی ژنیکوماستی انجام داده شده توسط جراح، پیچیدگی مورد خاص بیمار و گاهی ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد. مهم است که جراح منتخب، درک دقیقی از آناتومی پستان مردان و تکنیک‌های لازم برای اصلاح ژنیکوماستی داشته باشد.

علاوه بر متخصصان اصلی که مستقیماً در تشخیص و درمان ژنیکوماستی نقش دارند، برخی دیگر از تخصص‌های پزشکی نیز ممکن است در مراحل مختلف این فرآیند، به ویژه برای تشخیص دقیق‌تر و رد سایر بیماری‌ها، مورد نیاز باشند.

متخصص رادیولوژی نقش مهمی در ارزیابی بافت پستان مردان دارد. ماموگرافی و سونوگرافی پستان دو روش تصویربرداری اصلی هستند که می‌توانند به تشخیص ژنیکوماستی، افتراق آن از تجمع چربی (شبه‌ژنیکوماستی)، شناسایی توده‌ها یا کیست‌های احتمالی، و مهم‌تر از همه، کمک به رد احتمال سرطان سینه مردان (که علائمی مشابه ژنیکوماستی می‌تواند داشته باشد) کمک کنند. سونوگرافی همچنین می‌تواند در هدایت سوزن برای نمونه‌برداری (بیوپسی) در صورت وجود یافته مشکوک مفید باشد. در موارد نادرتر، اگر شک به وجود تومور در نواحی دیگر یا نیاز به بررسی دقیق‌تر ساختارهای عمقی وجود داشته باشد، ممکن است از سی‌تی‌اسکن (CT Scan) یا ام‌آر‌آی (MRI) نیز استفاده شود. پزشک معالج، اعم از پزشک عمومی، متخصص غدد یا جراح، بیمار را برای انجام این تصویربرداری‌ها به متخصص رادیولوژی ارجاع می‌دهد.

در صورتی که در معاینات یا تصویربرداری‌ها، یافته مشکوکی دال بر احتمال بدخیمی وجود داشته باشد، یا اگر نیاز به تایید قطعی ماهیت بافت برداشته شده طی جراحی باشد، نمونه بافتی (بیوپسی) برای بررسی میکروسکوپی به پاتولوژیست ارسال می‌شود. پاتولوژیست با بررسی سلول‌ها، تشخیص قطعی را ارائه داده و وجود یا عدم وجود سلول‌های سرطانی را مشخص می‌کند.

اگر ژنیکوماستی به عنوان علامتی از یک مشکل زمینه‌ای در بیضه‌ها، مانند تومور بیضه (که می‌تواند هورمون تولید کند)، مطرح باشد، مشاوره با اورولوژیست ضروری خواهد بود. اورولوژیست متخصص بیماری‌های سیستم ادراری و تناسلی مردان است و می‌تواند بررسی‌های لازم را در این زمینه انجام دهد. نهایتاً، در صورت تشخیص سرطان سینه مردان یا سایر تومورهای تولیدکننده هورمون که منجر به ژنیکوماستی شده‌اند، انکولوژیست (متخصص سرطان) برای برنامه‌ریزی و اجرای درمان‌های ضد سرطان، مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا هورمون‌درمانی، وارد فرآیند درمانی خواهد شد.