هر آنچه که باید درباره داروی مانیتول بدانید.

مانیتول (Mannitol) داروی مدر و ادرارآور است که باعث دفع آب اضافی در بدن می‌شود. این دارو تزریقی است و صرفا در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود. مانیتول برای درمان ورم و ادم ناشی از بیماری‌های قلبی، کلیوی یا کبدی یا ورم اطراف مغز و التهاب داخل چشمی به‌کار می‌رود. مانیتول که با نام تجاری اوزمیترول (Osmitrol) عرضه می‌شود برای خانم‌های باردار مناسب نیست. در ادامه این مطلب از دکترتو با ما باشید تا با مانیتول، نحوه مصرف، دوز و موارد احتیاط و منع مصرف مانیتول بیشتر آشنا شوید. اگر تورم غیرطبیعی در بدن خود دارید بهتر است با دکتر کلیه در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید علاوه بر سیستم نوبت‌دهی دکترتو با بهترین پزشکان به صورت تلفنی یا متنی مشورت نمایید.

مانیتول چیست؟

این دارو نوعی شکر الکلی است که به طور طبیعی در برخی گیاهان مانند قارچ‌، میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود. این ترکیب به دلیل ویژگی‌های خاص خود در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی-آرایشی کاربرد دارد. مانیتول دارای خواص شیرین‌کنندگی است، اما برخلاف شکر معمولی، باعث افزایش سطح قند خون نمی‌شود. علاوه بر این، مانیتول یک داروی دیورتیک (ادرارآور) نیز محسوب می‌شود که برای درمان ادم (تورم) ناشی از بیماری‌های قلبی، کلیوی یا کبدی، همچنین ادم مغزی و چشمی استفاده می‌شود. این دارو به صورت تزریقی و تحت نظر پزشک در محیط بیمارستان یا کلینیک تجویز می‌شود.

نحوه مصرف مانیتول

این دارو عمدتا به شکل تزریقی است و در برخی موارد ممکن است شکل خوراکی آن به صورت پودری هم تجویز شود. نحوه مصرف این دارو در بزرگسالان به عنوان مدر، درمان فشار و ادم مغزی، کاهش فشار داخل جمجمه و دفع مواد سمی از داخل بدن به‌شکل انفوزیون وریدی است. مصرف آن در بیشتر موارد برای کودکان توصیه نمی‌شود، اما در صورت نیاز، نحوه مصرف به صورت وریدی خواهد بود.

مانیتول خوراکی

مانیتول خوراکی، کربوهیدرات هیدروژنه‌ای است که به‌عنوان جایگزین شکر در صنایع دارویی و صنایع غذایی به‌عنوان ماده شیرین‌کننده بدون قند به‌کار می‌رود. بیشترین کاربرد مانیتول خوراکی، به‌عنوان شیرین‌کننده در غذاهای دیابتی‌ها است. 

نحوه تزریق سرم مانیتول

نحوه تزریق این سرم برای رفع فشار داخل جمجمه‌ای و داخل چشمی در بزرگسالان، به‌صورت وریدی ۱.۵-۲ g/kg از محلول ۱۵ تا ۲۵ درصدی این دارو بین نیم تا یک ساعت است. نحوه تزریق آن برای درمان نارسایی کلیه هم تزریق انفوزیون وریدی ۵۰-۲۰۰ محلول ۱۰-۲۰ درصد است که باید طی یک تا دو ساعت تزریق شود.

بهترین زمان مصرف مانیتول

بهترین زمان مصرف این دارو بستگی به شرایط بالینی بیمار و هدف از تجویز دارد. به‌طور کلی، بهترین زمان مصرف این دارو در شرایط مختلف به ‌این صورت است:

1. درمان افزایش فشار داخل جمجمه: به صورت اورژانسی و به عنوان درمان اولیه برای کاهش فشار داخل جمجمه تجویز می‌شود. در این موارد، مانیتول باید در اسرع وقت و در مدت زمان کوتاه (۳۰-۶۰ دقیقه) تجویز شود.
2. درمان ادم مغزی: مانیتول برای درمان ادم مغزی ناشی از سکته مغزی، تروما یا سایر علل باید به‌سرعت و در اسرع وقت تجویز شود.
3. برای درمان افزایش فشار داخل چشمی و کاهش فشار داخل چشمی در بیماران مبتلا به گلوکوم باید قبل از سایر اقدامات درمانی باشد.

در موارد دیگر مانند درمان ادم ریوی یا کاهش فشار خون بالا، این دارو باید به طور مداوم و با نظارت مناسب تجویز شود. در هر صورت، زمان دقیق تجویز این دارو باید بر اساس شرایط بالینی بیمار و دستور پزشک معالج تعیین شود.

ادم داری و نگران دوز تزریقی مانیتول هستی؟

همین حالا از متخصص بپرس.

مشاوره داروییدکتر فوق تخصص کلیه

موارد مصرف مانیتول

مانیتول داروی ادرارآوری است که با افزایش دفع ادرار به دفع مواد سمی و اضافی از بدن کمک می‌کند. این داروی برای پیشگیری و درمان کم ادراری در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی حاد نیز استفاده می‌شود. از دیگر موارد مصرف این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمان ادم مغزی و افزایش فشار داخل جمجمه‌ای و داخل چشمی
• پیشگیری از همولیز و افزایش هموگلوبین آزاد خون
• تسریع دفع ادرار و مواد سمی از بدن
• پیشگیری از آسیب کلیوی

متن انگلیسی:
There are multiple uses of mannitol that are not FDA-approved. Mannitol may be used to prime a heart and lung machine before putting the patient on a heart-lung bypass. The mannitol may help to preserve renal function as the kidneys have decreased blood flow. The mannitol is suspected to decrease renal cell swelling
ترجمه متن:
کاربردهای متعددی از مانیتول وجود دارد که مورد تایید FDA نیستند. مانیتول ممکن است برای آماده‌سازی دستگاه قلب و ریه قبل از قرار دادن بیمار در بای پس قلب-ریه استفاده شود. مانیتول ممکن است به حفظ عملکرد کلیه کمک کند زیرا کلیه‌ها جریان خون را کاهش داده‌اند. مانیتول مشکوک به کاهش تورم سلول‌های کلیوی است.

ncbi.nlm.nih

دوز مصرفی مانیتول

دوز مصرفی مانیتول تزریق داخل وریدی به شرح زیر است:

• دوز مصرفی مانیتول جهت درمان ادم مغزی:

1. دوز اولیه: ۰.۲۵-۱ گرم/کیلوگرم بدن به صورت تزریق داخل وریدی در ۱۵-۳۰ دقیقه.
2. ۰.۲۵-۰.۵ گرم/کیلوگرم هر ۲-۶ ساعت تا رفع ادم.

• درمان ادم ریوی:

1. دوز اولیه: ۰.۲۵-۰.۵ گرم/کیلوگرم در ۳۰ دقیقه.
2. ۰.۲۵-۰.۵ گرم/کیلوگرم هر ۲-۴ ساعت.

• دوز مصرفی جهت درمان ادم کلیوی:

1. دوز اولیه: ۰.۲۵-۱ گرم/کیلوگرم در ۳۰-۶۰ دقیقه.
2. ۰.۲۵-۰.۵ گرم/کیلوگرم هر ۶-۸ ساعت.

• درمان ادم چشمی:

1. دوز اولیه: ۱-۲ گرم/کیلوگرم در ۳۰-۶۰ دقیقه.
2. ۰.۵-۱ گرم/کیلوگرم هر ۶ ساعت.

لازم به ذکر است که دوز مصرف مانیتول باید تحت نظر پزشک و متناسب با وضعیت بالینی بیمار تعیین شود. خود درمانی با این دارو بسیار خطرناک بوده و به‌دلیل عوارض جانبی شدید توصیه نمی‌شود.

سرم مانیتول ۲۰ درصد

سرم مانیتول ۲۰% محلول تزریقی داخل وریدی است که در موارد مختلف ادم (ورم) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محلول شامل ۲۰ گرم مانیتول در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر آب تزریقی است که به‌عنوان یک اسمولیت قوی، موجب خروج آب از سلول‌ها و کاهش فشار اسمزی داخل سلول می‌شود. این امر باعث کاهش ادم و بهبود جریان خون می‌گردد. سرم مانیتول ۲۰% در درمان ادم مغزی، ادم ریوی، ادم کلیوی و ادم چشمی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دوز مصرف بر اساس وضعیت بالینی بیمار توسط پزشک تعیین می‌شود.

این سرم نباید در صورت وجود دفع ادرار کافی، نارسایی قلبی یا ریوی استفاده شود. عوارض جانبی آن شامل افزایش فشار داخل جمجمه، هیپرناترمی، هیپرگلیسمی و برخی عوارض گوارشی هستند.

عوارض جانبی مصرف مانیتول

مصرف این دارو، چه به صورت سرم داخل وریدی و چه به صورت خوراکی، ممکن است منجر به عوارض جانبی متعددی شود. برخی از مهم‌ترین عوارض جانبی مصرف این دارو عبارتند از:

• افزایش فشار داخل جمجمه: این دارو به عنوان اسمولیت قوی، باعث خروج آب از داخل سلول‌ها و کاهش ادم مغزی می‌شود. اما این امر ممکن است موجب افزایش موقتی فشار داخل جمجمه گردد.
• هیپرناترمی (Hypernatremia) : مانیتول دفع سدیم را کاهش داده و موجب افزایش سطح سدیم خون می‌شود.
• هیپرگلیسمی (Hyperglycemia): مانیتول باعث افزایش قند خون شده و در بیماران دیابتی می‌تواند مشکل‌ساز خواهد بود. 
• دهیدراتاسیون: مانیتول با افزایش دفع آب از بدن، موجب دهیدراتاسیون و کاهش حجم خون می‌شود.
• نارسایی کلیوی: در صورت مصرف طولانی‌مدت یا مقادیر بالا، احتمال ایجاد آسیب کلیوی وجود دارد. 
• نارسایی قلبی: مصرف وریدی مانیتول با افزایش بار قلب و تحمیل فشار بر آن، می‌تواند منجر به نارسایی قلبی گردد.
• عوارض گوارشی: مصرف خوراکی مانیتول ممکن است باعث اسهال، درد شکم، تهوع و استفراغ شود.

واکنش‌های آلرژیک مانند خارش، کهیر یا جوش‌های پوستی، ورم صورت، لب‌ها یا زبان، گیجی، تشنج، تعریق زیاد، استفراغ و اسهال، کاهش اشتها و تشنگی شدید در کنار گرفتگی عضلانی، درد عضلانی، درد در قفسه سینه و تنگی نفس، ورم در پاها و مچ، ورم دست‌ها و خستگی و ضعف غیرعادی از دیگر عوارض جانبی مصرف مانیتول هستند. عوارض جانبی هم هستند که معمولا نیازی به درمان خاصی ندارند و خود به‌خود برطرف می‌شوند مانند:

• خشکی دهان
• تشنگی شدید
• درد یا قرمزی در محل تزریق

در مجموع، مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک و با احتیاط انجام شود تا از بروز این عوارض جلوگیری گردد. همچنین در صورت بروز عوارض، سریعا پزشک را مطلع کنید.

موارد احتیاط و منع مصرف داروی مانیتول

این دارو باعث افزایش قند خون می‌شود، بنابراین در بیماران دیابتی باید با احتیاط مصرف شود و قند خون به‌دقت پایش شود. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی، نارسایی قلبی و کودکان و نوزادان باید با احتیاط مصرف شود چرا که ممکن است باعث تشدید نارسایی قلبی و کلیوی شود. موارد منع مصرف این دارو عبارتند از:

1. افرادی که سابقه حساسیت به مانیتول یا سایر شکرهای الکلی دارند، نباید از مانیتول استفاده کنند.
2. بیماران مبتلا به آدیسون نباید مانیتول مصرف کنند، زیرا ممکن است منجر به کاهش بیشتر فشار خون در این بیماران شود.
3. در صورت وجود انسداد روده، مصرف این دارو ممنوع است.

چنانچه سابقه واکنش‌های آلرژیک یا بیماری خاصی دارید و دارو و مکمل خاصی مصرف می‌کنید، حتما قبل از تزریق این دارو به پزشک اطلاع دهید تا ریسک بروز عوارض جانبی به‌حداقل برسد. 

نارسایی کلیه داری و نگران داروهای مصرفیت هستی؟ همین حالا مشاوره بگیر.

دکتر نارسایی کلیه

مصرف داروی مانیتول در بارداری

درحال حاضر اطلاعات و شواهد علمی مستندی درباره مضرات یا مزایای مانیتول در بارداری در اختیار نیست. به همین دلیل مصرف آن در بارداری صرفا منوط به این است که مزایای مصرف آن بر خطرات آن بچربد.

متن انگلیسی:
Application of mannitol in pregnant women should involve caution, as it slowly accumulates in the foetus, causing foetal hyperosmolality; this will lead to physiological changes, such as reduced foetal lung fluid production, reduced urinary blood flow and increased plasma sodium concentrations (9, 10)
ترجمه متن:
استفاده از مانیتول در زنان باردار باید با احتیاط همراه باشد، زیرا به‌آرامی در جنین تجمع می‌یابد و باعث هایپراسمولالیته جنین می‌شود. این اتفاق منجر به تغییرات فیزیولوژیکی مانند کاهش تولید مایع ریه جنین، کاهش جریان خون ادراری و افزایش غلظت سدیم پلاسما خواهد شد.

ncbi.nlm.nih

مصرف مانیتول در شیردهی

اطلاعاتی در اختیار نیست که نشان دهند این دارو وارد شیر مادر شده و از طریق آن به نوزاد منتقل می‌شود یا خیر. تزریق داخل وریدی این دارو در شیردهی تنها در صورت نیاز ضروری و تجویز پزشک ممکن است، هنوز مطالعاتی درباره تاثیر تزریق این دارو در نوزاد شیرخواره انجام نشده است. 

اختلالات دارویی مانیتول

مصرف این دارو ممکن است با اثرگذاری بر متابولیسم برخی داروها، تاثیر آن‌ها را کمتر یا بیشتر کند و باعث بروز خطرات جانبی جدی و جبران‌ناپذیری شود. از تداخلات دارویی این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آسپرین و داروهایی که عملکرد مشابه آسپرین دارند
2. سیس پلاتین
3. سیکلوسپورین
4. داروهای ادرارآور
5. لیتیوم
6. آنتی‌بیوتیک‌های ضدعفونت مانند آسیکلوویر، آدفویر، آمفوتریسین B، باسیتراسین، سیدوفوویر، فوسکارنت، گانسیکلوویر، جنتامایسین، پنتامیدین، وانکومایسین
7. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای درد و التهاب مانند ناپروکسن و ایبوپروفن
8. پامیدرونات
9. زولدرونیک اسید

اطلاعات دارویی مانیتول

اسامی، عوارض و تداخلات دارویی مانیتول را در جدول زیر مشاهده می‌کنید: 

اسامی رایج دارو	عوارض جانبی	تداخلات دارویی
Mannitol	دهیدراتاسیون	دیورتیک‌ها مثل فورزماید
Resectisol	مشکلات گوارشی	آنتی‌بیوتیک‌ها مثل آمفوتریسین
Osmitrol	سردرد	داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین
–	خطر بیشتر برای بیماران نارسایی کلیوی و قلبی	–
–	افزایش فشار داخل چشمی	–
–	تشنج	–

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

مانیتول داروی کاربردی و مفیدی است که برای کاهش فشار داخل جمجمه در صدمات مغزی و ادم مغزی، کمک به کنترل فشار داخل چشم در بیماری‌های گلوکوم، جلوگیری از آسیب کلیه‌ها در طول انجام بای‌پس قلب-ریه، درمان ادم ریوی حاد، و کمک به دفع ادرار و درمان ادرار سختی در برخی بیماری‌ها به‌کار می‌رود. افزایش دفع ادرار و کاهش فشار اسمزی در بافت‌ها، کاهش ادم و تورم سلول‌ها، و بهبود جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها از مزایای این دارو هستند که گاهی هم ممکن است عوارض جانبی مانند اختلالات الکترولیتی مانند هیپوناترمی، افزایش فشار خون، تهوع و استفراغ، و احتمال افزایش فشار داخل چشمی داشته باشد.

این دارو حتما باید با تجویز پزشک نفرولوژی و تحت نظارت دقیق در بیمارستان یا مراکز درمانی تجویز شود. اگر این دارو برای شما یا یکی از نزدیکانتان تجویز شده برای بررسی عوارض تزریق می‌توانید از بخش دکتر آنلاین کلیه یا مشاوره دارویی آنلاین دکترتو برای پرسش سوالات خود به صورت تلفنی یا متنی استفاده کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!