برای عرق دست و پا به چه دکتری مراجعه کنیم

تعریق یک فرآیند طبیعی و ضروری برای تنظیم دمای بدن است که معمولاً در پاسخ به گرما، فعالیت بدنی یا برخی شرایط احساسی رخ می‌دهد. با این حال، هایپرهیدروزیس وضعیتی است که در آن تعریق به صورت بیش از حد و غیرطبیعی، به‌ویژه در نواحی خاصی مانند کف دست‌ها، کف پاها و گاهی زیر بغل یا صورت، اتفاق می‌افتد و لزوماً با گرما یا فعالیت فیزیکی مرتبط نیست. این تعریق بیش از حد می‌تواند به دو دسته اصلی تقسیم شود: هایپرهیدروزیس اولیه، که علت مشخصی برای آن یافت نمی‌شود و اغلب زمینه‌ی ژنتیکی دارد، و هایپرهیدروزیس ثانویه، که در نتیجه‌ی یک بیماری زمینه‌ای دیگر یا مصرف برخی داروها بروز می‌کند. تعریق کنترل‌نشده و شدید می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی روزمره، اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی فرد تأثیر منفی بگذارد و به همین دلیل، پیگیری تشخیص صحیح و درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

مراجعه به پزشک زمانی ضروری است که تعریق بیش از حد به طور قابل توجهی فعالیت‌های روزمره، عملکرد شغلی یا تحصیلی، و روابط اجتماعی شما را مختل کرده باشد. اگر به دلیل خیس بودن دائمی دست‌ها از دست دادن با دیگران اجتناب می‌کنید، در نوشتن یا کار با ابزار دچار مشکل هستید، یا به طور مکرر مجبور به تعویض لباس یا جوراب خود می‌شوید، زمان آن رسیده که به دنبال کمک پزشکی باشید. همچنین، اگر تعریق بیش از حد با علائم هشداردهنده‌ای مانند کاهش وزن بدون دلیل، تب‌های مکرر، درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب یا تعریق شبانه شدید همراه باشد، باید بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر (هایپرهیدروزیس ثانویه) باشند. عدم موفقیت درمان‌های خانگی و محصولات بدون نسخه نیز دلیل دیگری برای مراجعه به متخصص است. به طور کلی، اگر در طول شش ماه گذشته، حداقل شش بار در هفته متوجه تعریق بیش از حد و آزاردهنده شده‌اید، توصیه می‌شود برای ارزیابی و درمان با پزشک مشورت کنید. تأخیر در مراجعه می‌تواند منجر به ادامه مشکلات و کاهش کیفیت زندگی شود و در موارد هایپرهیدروزیس ثانویه، تشخیص دیرهنگام بیماری زمینه‌ای می‌تواند پیامدهای نامطلوبی داشته باشد.

روند تشخیص با گرفتن شرح حال دقیق از بیمار توسط پزشک آغاز می‌شود. پزشک سوالاتی در مورد الگوی تعریق (زمان شروع، نواحی درگیر، شدت، عوامل تشدید کننده یا تسکین دهنده)، سن شروع علائم، وجود سابقه خانوادگی هایپرهیدروزیس، تأثیر تعریق بر کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزمره، و همچنین وجود هرگونه علائم همراه دیگر (مانند کاهش وزن، تب، تپش قلب) خواهد پرسید. پس از آن، معاینه بالینی دقیق برای مشاهده میزان تعریق و بررسی سایر یافته‌های پوستی یا عمومی انجام می‌شود. این اطلاعات اولیه به پزشک کمک می‌کند تا بین هایپرهیدروزیس اولیه و ثانویه افتراق قائل شود.

در صورتی که پزشک بر اساس شرح حال و معاینه به هایپرهیدروزیس ثانویه مشکوک شود، ممکن است انجام آزمایش‌های تکمیلی را برای شناسایی بیماری زمینه‌ای درخواست کند. این آزمایش‌ها می‌تواند شامل آزمایش خون (برای بررسی عملکرد تیروئید، قند خون، شمارش سلول‌های خونی و غیره) و آزمایش ادرار باشد. برای ارزیابی کمی و دقیق‌تر شدت تعریق، به‌خصوص در هایپرهیدروزیس اولیه، ممکن است از تست‌های تخصصی‌تری مانند آزمایش ید-نشاسته استفاده شود. در این تست، محلول ید روی ناحیه مورد نظر مالیده شده و پس از خشک شدن، پودر نشاسته روی آن پاشیده می‌شود؛ نقاطی که تعریق دارند به رنگ آبی تیره درمی‌آیند و وسعت و شدت تعریق مشخص می‌شود. تست کاغذ نیز روش دیگری است که در آن کاغذهای مخصوصی برای مدت معینی روی ناحیه قرار داده شده و سپس وزن می‌شوند تا میزان عرق جذب شده اندازه‌گیری شود. معیارهای تشخیصی خاصی نیز برای هایپرهیدروزیس اولیه وجود دارد، از جمله تعریق قابل مشاهده و موضعی که حداقل به مدت ۶ ماه ادامه داشته باشد، دو طرفه و قرینه باشد، فعالیت‌های روزانه را مختل کند، حداقل یک بار در هفته رخ دهد، سن شروع آن زیر ۲۵ سال باشد و سابقه خانوادگی مثبت وجود داشته باشد، و در طول خواب متوقف شود.

برای ییببرای عرق دست و پا به چه دکتری مراجعه کنیم

برای درمان عرق بیش از حد دست و پا، که در علم پزشکی با عنوان هایپرهیدروزیس شناخته می‌شود، اولین و معمول‌ترین گام مراجعه به متخصص پوست و مو (درماتولوژیست) است. پزشکان عمومی نیز می‌توانند در ارزیابی اولیه و در صورت لزوم، ارجاع شما به متخصص مناسب نقش داشته باشند. چنانچه تعریق شدید ریشه در بیماری‌های زمینه‌ای دیگری داشته باشد، متخصصانی نظیر متخصص داخلی، متخصص غدد و متابولیسم، یا متخصص مغز و اعصاب به فرآیند تشخیص و درمان کمک خواهند کرد. در موارد بسیار مقاوم به درمان‌های رایج، گزینه‌های جراحی توسط جراح (مانند جراح توراکس یا جراح عروق) قابل بررسی است.

متخصص پوست و مو (درماتولوژیست) به عنوان اولین و اصلی‌ترین مرجع برای ارزیابی و درمان هایپرهیدروزیس، به ویژه هایپرهیدروزیس کف دست و پا (پالموپلانتار)، شناخته می‌شود. این متخصصان به دلیل تجربه و دانش گسترده در زمینه بیماری‌های پوستی و ضمائم آن، از جمله غدد عرق، قادر به تشخیص دقیق نوع هایپرهیدروزیس (اولیه یا ثانویه) هستند. آن‌ها طیف وسیعی از روش‌های درمانی را ارائه می‌دهند که شامل تجویز داروهای موضعی مانند ضد تعریق‌های قوی حاوی کلرید آلومینیوم، داروهای خوراکی سیستمیک مانند داروهای آنتی‌کولینرژیک که عملکرد غدد عرق را مهار می‌کنند، روش یونتوفورزیس که با استفاده از جریان الکتریکی ضعیف تعریق را کاهش می‌دهد، و تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) که به طور موقت اعصاب تحریک‌کننده غدد عرق را مسدود می‌کند، می‌شود. متخصص پوست بر اساس شدت تعریق، ناحیه درگیر و شرایط بیمار، مناسب‌ترین برنامه درمانی را طراحی و اجرا می‌کند.

در بسیاری از موارد، اولین مراجعه فردی که از تعریق بیش از حد دست و پا رنج می‌برد، به پزشک عمومی است. پزشک عمومی با بررسی شرح حال بیمار، معاینه اولیه و در نظر گرفتن علائم همراه، می‌تواند تشخیص ابتدایی هایپرهیدروزیس را مطرح کند. نقش کلیدی پزشک عمومی در این مرحله، افتراق موارد ساده از شرایط پیچیده‌تر و مهم‌تر از آن، شناسایی نیاز به ارجاع بیمار به متخصص مربوطه است. اگر پزشک عمومی مشکوک به هایپرهیدروزیس اولیه باشد، معمولاً بیمار را به متخصص پوست ارجاع می‌دهد. در صورتی که شواهدی مبنی بر وجود یک بیماری زمینه‌ای به عنوان علت تعریق (هایپرهیدروزیس ثانویه) وجود داشته باشد، ارجاع به متخصص داخلی، غدد یا مغز و اعصاب صورت خواهد گرفت.

گاهی اوقات، تعریق بیش از حد دست و پا صرفاً یک مشکل موضعی نیست، بلکه نشانه‌ای از یک بیماری یا اختلال سیستمیک در بدن است که به آن هایپرهیدروزیس ثانویه گفته می‌شود. در چنین شرایطی، مراجعه به متخصص داخلی یا متخصص غدد و متابولیسم برای تشخیص و درمان علت زمینه‌ای ضروری است. بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، دیابت، نقرس، برخی عفونت‌های مزمن، بعضی از انواع سرطان‌ها، و همچنین تغییرات هورمونی مانند دوران یائسگی یا بارداری می‌توانند منجر به افزایش تعریق شوند. متخصص داخلی با دید جامع خود به بررسی سلامت عمومی بدن می‌پردازد و متخصص غدد به طور خاص بر روی اختلالات هورمونی و متابولیکی تمرکز دارد. تشخیص و درمان موفقیت‌آمیز بیماری زمینه‌ای توسط این متخصصان، اغلب منجر به کنترل و بهبود قابل توجه تعریق بیش از حد نیز خواهد شد.

سیستم عصبی خودمختار، به‌ویژه شاخه سمپاتیک آن، نقش اساسی در کنترل فعالیت غدد عرق ایفا می‌کند. در هایپرهیدروزیس اولیه، تصور بر این است که بیش‌فعالی این رشته‌های عصبی سمپاتیک منجر به تحریک بیش از حد غدد عرق و در نتیجه تعریق فراوان می‌شود، حتی بدون وجود محرک‌های معمول مانند گرما یا استرس شدید. متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) می‌تواند در مواردی که شک به اختلال در عملکرد سیستم عصبی به عنوان عامل اصلی یا تشدیدکننده هایپرهیدروزیس وجود دارد، به تشخیص کمک کند. علاوه بر این، در برخی از مراکز درمانی، اجرای برخی روش‌های درمانی خاص مانند تزریق بوتاکس برای کنترل تعریق یا استفاده از دستگاه یونتوفورزیس، ممکن است با ارجاع از سوی متخصص پوست و تحت نظارت یا با همکاری متخصص مغز و اعصاب صورت پذیرد، به‌خصوص اگر نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر عصبی یا ملاحظات خاصی در این زمینه وجود داشته باشد.

در موارد بسیار شدید هایپرهیدروزیس اولیه کف دست و پا که به هیچ‌کدام از درمان‌های رایج و کمتر تهاجمی پاسخ نداده‌اند، جراحی به عنوان یک گزینه نهایی مطرح می‌شود. روش جراحی متداول برای این منظور، سمپاتکتومی توراسیک اندوسکوپیک (ETS) نام دارد. در این روش، جراح (معمولاً فوق تخصص جراحی توراکس یا گاهی جراح عروق) با استفاده از ابزارهای اندوسکوپیک، بخش‌هایی از زنجیره عصبی سمپاتیک که مسئول ارسال سیگنال به غدد عرق دست‌ها (و گاهی پاها) هستند را قطع یا مسدود می‌کند. این عمل می‌تواند به طور دائمی تعریق در ناحیه مورد نظر را متوقف یا به شدت کاهش دهد. با این حال، سمپاتکتومی یک روش تهاجمی محسوب می‌شود و مانند هر عمل جراحی دیگری، خطرات و عوارض بالقوه‌ای دارد که شایع‌ترین آن‌ها، بروز تعریق جبرانی در سایر نقاط بدن (مانند تنه، پشت یا کشاله ران) است. تصمیم برای انجام جراحی باید پس از مشاوره کامل با جراح و سنجش دقیق منافع و مضرات آن اتخاذ شود.